Bunun için ziraî üretimden perakende satışa kadar birçok alanda değişiklik yapmak gerekecek. İşte bunlardan kimileri…
Tarım eserleri beslenmede değerli bir yer tutuyor. Lakin bunun yarattığı birtakım meseleler da var.
Yeryüzündeki toplam tatlı su kaynaklarının yüzde 70’i tarımda kullanılıyor. Dünyadaki toplam sera gazı üretiminin üçte biri tarım faaliyetlerinden kaynaklanıyor. Ayrıyeten biyolojik çeşitliliği olumsuz etkilediği üzere, toprağın bozulmasına da yol açıyor.
Tarım için kullanılabilecek arazi hudutlu olduğundan, daha verimli ziraî üretim yapmanın yollarını bulmak gerekiyor.
Ayrıca tüketim alışkanlıklarımızı da değiştirmemiz büyük ehemmiyet taşıyor.
İngiltere merkezli Biyoteknoloji ve Biyolojik Bilimler Araştırma Kurulu’na (BBSRC) nazaran, dünyada her üç bireyden biri beslenme sorunu yaşıyor. Bunun bir ucunda açlık yahut yetersiz beslenme, öteki ucunda ise şişmanlık ve obezite yer alıyor. Berbat beslenme birçok hastalığın nedeni olarak görülüyor.
Öte yandan, üretilen besinin üçte biri çöpe gidiyor. Global ısınmaya yol açan karbon salımının kıymetli bir kısmı ziraî üretimden kaynaklanıyor. Bu biçimde devam edilmesi halinde iklim değişikliği kimi eserleri tehdit eder hale geliyor. Bunun ise besin eserlerinin fiyatının artmasına, hatta kamu sisteminin bozulmasına yol açabileceği öngörüsünde bulunuluyor.
Kısacası ziraî üretimde ve besin tedarik zinciri ve tüketim alışkanlıklarında kıymetli dönüşümler gerekiyor. Pekala, bu meseleleri aşmak ve 10 milyar insanı besleyecek üretim seviyesine erişmek için ne cins adımlar atılıyor?
Robotlu tarım üretimi
Pek çok çiftçi, tarlada ve traktör üzerinde geçirilen vakti idari işler için kullanmanın randımanı artıracağından kelam ediyor.
Tekrara dayalı işler ise robotlara devredilebilir. Örneğin Small Robot Company isimli şirket üç cins robot üretmiş. Bunlardan biri ekimde kullanılırken başkası tarladaki bitkiler büyürken yerlerini tek tek fotoğraflayıp kayıt altına alıyor ve tahlile gönderiyor. Buradan elde edilen sonuçlara nazaran üçüncü robot muhtaçlığı olan bitkileri tek tek ilaçlamaya başlıyor. Böylelikle gereksiz kirlilik ve kaynak israfı önlenmiş oluyor.
Toprağı korumak
Bu küçük robotlar klasik traktörlerin yerini alabilir. Traktörler ağır olduğu için tarladaki toprağı sıkıştırıyor ve içindeki havayı ve suyu tutan gözeneklerin kapanmasına neden oluyor. Bu durumda bitkiler suyu ve topraktaki besinleri verimli bir halde kullanamıyor.
Tarım üretiminde kullanılan küçük robotlar bu sorunu çözebilir. Bu araçlar hasat toplama makinalarının yerini alamaz tahminen. Fakat klâsik tarım sistemlerinin bu biçimde tekrarlanmasından fazla değiştirilmesi üzerinde duruluyor zati.
Gıda israfına son vermek
Birleşmiş Milletler bilgilerine nazaran, besin eserlerinin yaklaşık üçte biri tüketiciler yahut marketler tarafından çöpe atılıyor ya da verimsiz ulaşım ve toplama süreçleri sonucu bozuluyor.
ABD’nin akabinde en fazla besin ihraç eden ülke Hollanda, besin israfının da en fazla yaşandığı yerlerden biri.
Hollanda hükümeti 2030’a dek besin israfını yarı yarıya azaltmayı hedefliyor.
Bu bahiste ilham veren teşebbüslerden biri, akıllı telefonlara yüklenen “Too Good To Go” isimli uygulama. Böylelikle perakendeciler, elde kaldığı için atılacak olan fakat aslında hala yenebilecek durumdaki yiyecekleri daha uygun fiyata tüketiciye sunabiliyor.
Olgunlaşma sürecini yavaşlatmak
Henüz vakti geri çeviremesek de birtakım meyvelerde olgunlaşma sürecini yavaşlatmak mümkün.
Örneğin İngiltere’de tüketilen muzlar Ekvador, Dominik Cumhuriyeti yahut Kosta Rika üzere ülkelerden geliyor. Buraya sağlam ulaşması için bu muzların yeşilken toplanması gerekiyor. Yolda bazen 40 gün geçiyor.
Marketlere ulaştığında ise bu muzların hoş bir sarı tonda ve kararmamış olarak tüketime hazır olması gerekiyor. Bunun için bu sürecin uygun yönetim edilmesi kıymetli.
Bu sırada muz erken olgunlaşırsa etilen gazı salmaya başlıyor. Bir muzda erken olgunlaşma bu gaz nedeniyle başkalarını de etkiliyor. Bazen bu nedenle kargonun yüzde 15’i kullanılamaz hale geliyor.
İngiltere’de kimi bilim insanları muzdaki aşikâr genlerin DNA’sını değiştirerek daha az etilen üretmesi üzerinde çalışıyor. Böylelikle taşıma sırasında muzların bozulması önlenebileceği üzere, marketlerde de raf ömrü uzatılabilecek.
Bazı ülkelerde bu uygulamalara çabucak başlanabilirken, Avrupa Birliği üzere genetiği değiştirilmiş eserlerle ilgili sıkı düzenlemelere sahip bölgelerde onay süreci uzun vakit alabilir.
Akıllı tercihler yapmak
Üreticiler, perakendeciler ve tüketicilerle yaptığım görüşmelerde edindiğim bilgiler, mevcut besin üretimi ve satışının sürdürülebilir olmadığını gösteriyor.
2050’de 10 milyar insanı besleyebilmek için tarım ve besin sanayiinin daha sürdürülebilir bir özellik kazanması gerekiyor.
Bunun içinse ekim-dikim, hasat, üretim, ulaşım, depolama ve satış modellerinde birçok değişikliğe gitmek, hükümetlerin ve işletmelerin bu değişikliği yapma konusunda istekli olması, adım atması gerekecek. Biz tüketicilerin de.
Bu, marketten vilayetle de en kusursuz biçimli meyve yahut sebzeyi almak değil, yamru yumru olanı da seçmek, marketleri eser etiketlerinde karbon izi ve su tüketim bilgisini içermeleri tarafında adım atmaya zorlamak yahut israfı önleyecek yeni teknolojileri kullanmaya hazır olmak manasına geliyor.
Sürdürülebilir tarıma dayalı bir dünya inşa etmek sıkıntı bir iş. Gelecekte hepimize yetecek besin üretimi için çiftçiler, bilim insanları, mühendisler, işletmeler, marketler ve hükümetlerin ortak çalışması gerekiyor. Bir de bizlerin de tüketiciler olarak üzerimize düşenleri yapmamız…
