Dünyanın dört bir yanından gelmiş turistlerle Nuh’un Gemisi’ni andıran Karl (Charles) Köprüsü’nden çıktığımda güneş batıyordu. Tramvaya binmek yerine Vltava’nın (Moldau) doğu kıyısından, cadde boyunca Legii Köprüsü’ne yürümeye karar verdim. İki köprünün ortası, adaları, parkları, kuğuları, küçük çağlayanı, tarihi yapılarıyla kentin en fotojenik bölgesiydi, bunu biliyordum. Smetana Müzesi’nin de bulunduğu, ırmağın içine 60 metre uzanan yarımadayı geçip kıyıya vardım. Gövdelerine bakılırsa buradaki ıhlamurlar en fazla 20-30 yaşındaydı. Demek ki Viyana üzere Prag da 2000’li yıllarda ıhlamur sayısını artırmıştı. Hepsinin kolları tomurcuk doluydu. Mayıs sonunda tüm kenti saran, hatta kimi yerlerde baş döndüren ağır akasya kokusu, yaklaşan büyük şölen hakkında fikir veriyordu: Caddelerdeki, parklardaki ıhlamurlar akasyalardan kat kat fazlaydı.
Gözlerim ağaçlarda ve karşı kıyıdaydı. Zihnimde Smetana’nın müziği dönüp duruyordu. Kalabalıktan bunalmıştım. Fotoğraf çektiren küme ansızın yolumu katıca durdum. Ve o sırada fark ettim etrafımdaki tuhaf durumu: Korkuluklar boyunca sıralananların hepsi hipnotize edilmişçesine, gözlerini kırpmaksızın tıpkı istikamete bakıyordu. Yüzlerine hayret ile huşu ortasında bir tabir yerleşmişti. Onları fark edenler durup tıpkı istikamete dönüyor, sonra etraflarındakilere de batı ufkunu işaret ediyordu. Yalnızca turistler değildi hipnoz altındakiler. Praglı olduğunu iddia ettiğim 70’lerindeki birkaç çift, banklara oturup bastonlarına dayanmış, konuşmaksızın, kıpırdamaksızın birebir noktaya odaklanmıştı.
Ritüel üzere günbatımı
Batıya baktığımda Prag Şatosu’nun akabinde batan portakal renkli güneş topuyla karşılaştım. Bulutların ortasından dört bir yana ışın kılıçları uzanıyordu. Gökyüzündeki ışığın tonu dakikalar içinde değiştikçe, ırmak, katedral, kıyıdaki kehribar renkli tarihi yapılar farklı çehrelere bürünüyordu. Irmakta seyahat tekneleriyle turlayanlar, kıyıda soluksuz gökyüzünü izleyenler bu fevkalade şovun her saniyesinin tadını çıkarmaya kararlıydı. Çağdaş kent hayatının telaşında ehemmiyetini yitiren mucizevi tabiat olayı Prag’da ritüel üzere yaşanıyordu. Geçmişte şahit olduğum günbatımlarını süratle gözden geçirdim. Cabo da Rocca’dan St. Ives’a, Elbruz Dağı’ndan Baykal Gölü’ne hiçbirinde Prag’daki huşuya şahit olmamıştım.
Ertesi gün tekrar Karl Köprüsü’ndeydim. Irmak kuzeye, Almanya’ya gerçek yordam yol akıyordu. Güneş şimdi batmış, hava apansız soğuyunca ortalık boşalmıştı. Fırsatı değerlendirip 300 yıllık 30 gotik heykeli inceleyecektim. 17. yy’ın ünlü Bohemyalı heykeltıraşlarının elinden çıkan yapıtların hepsi dini kahramanlara aitti. Ellerindeki altın renkli haç, başlarındaki harenin yıldızları hariç her yerleri kömür karası kesilmişti. Turistlerin ilgi odağı köprünün tam ortasındaydı: Aziz Nepomuk’lu John. Kraliçenin itiraf ettiği günahları Bohemya Kralı’na aktarmayı reddettiği için 1393’te azaptan geçirilip Karl’dan ırmağa atılarak öldürülmüştü rahip John. Ayaklarının altındaki iki rölyefin köpek ve bayan figürlerine dokunanın Prag’a tekrar geleceğine inanılıyordu. Kararmış plakadaki iki figür bu nedenle pırıl pırıl parlıyordu.
Heykeldeki Türk gardiyan
Benim ilgimi çeken ise doğu girişindeki başı sarıklı, beli palalı, pos bıyıklı figürdü. Kalabalık aziz kümesi ortasında Osmanlı ne arıyordu? Geri çekilip karşı duvara yaslandım. Heykeli incelemeye başladım… Palalı levent ağzı mazgalla kapatılmış mağaranın kapısında nöbet beklemekten sıkılmış üzereydi. Kolunu kapıya, elini çenesine dayamış köprünün giriş tarafına bakıyordu. Mağaranın üstündeki dört figürden Slav kahramanına benzeyeni oburunu prangadan kurtarıyor, bir mürit başka sevgilinin önünde diz çöküyordu. Mazgalların gerisinde tutsaklar, kapısında köpek vardı. Sonra öğrendiğime nazaran ismi ‘Aziz John, Felix ve Ivan’dı. 30 heykelden en kalabalık ve pahalısıydı. Ferdinand Maximilian Brokoff, Karl’daki dokuzuncu ve sonuncu yapıtını Kont Thun’un sponsorluğunda 1714’te tamamlamıştı. Hıristiyanları, Türklerin elinden kurtarmayı hedefleyen Teslis Tarikatı’nın kurucu ve başkanlarıydı kahramanları. Praglılar ise heykele “Karl’ın Türk Gardiyanı” ismini takmıştı. 2. Dünya Savaşı sonrasında Çek tutsaklığının simgesi olmuştu.
Neyse ki kentteki tek Türk imgesi palalı gardiyan değildi. Karşı kıyıda, Legii Köprüsü’nün başındaki sanatkarlar kafesi Kavarna Slavia’da, Vaclav Havel’in fotoğrafının karşısındaki duvarda Nazım Hikmet’in portresi asılıydı. Ozan 1956-58 ortasında, hayatının son periyodunda, bahar mevsimlerinde kente birkaç sefer gelmiş, âşık olmuş, memleket hasreti çekmiş, bahar ve mevt üzerine unutulmaz şiirler yazmış, bu kafede edebiyatçı dostlarıyla buluşup sohbet etmişti. Tarihi kent merkezinde, bir vakitler Chopin’in konakladığı binanın karşısındaki görkemli ‘Obecni dum’da ise dev Fazıl Say afişi asılıydı. 19 Haziran’da Smetana Salonu’nda konser verecekti Say.
Sağım, solum sanat
Aniden kulağımın tabanında bir çığlık patladı: “Vaaavvvv”… El ele yürüyen üç Latin çiftten öndeki şık genç kız Karl Köprüsü’nün batı kulelerini ve gerisindeki kusursuz Ortaçağ atmosferini görünce dizlerinin üstüne çökmüştü. Etraftaki tabiat, mimari kadar farklı ulusların, jenerasyonların bu hoşluk karşısındaki yansıları de müşahedesi hak ediyordu… İmali 40 yıl süren, kaç şiddetli sel ve savaş gören 16 kemerli altı asırlık köprünün yılsonunda tamirata gireceğini, çalışmaların 20 yıl süreceğini okumuştum internette. Güney tarafına geçip çevreyi seyre koyuldum. Güney cephesindeki en görkemli yapı, gündüz yüksek tavanlı ve güneşli salonlarından ırmağı, köprüyü seyrettiğim Smetana Müzesi’ydi. Spotların altında kehribar üzere parlıyordu. Bestekarın piyanosu, gözlüğü, orkestra yönettiği batonların sergilendiği müzede ömür hikayesinin bilmediğim ayrıntılarını da öğrenmiştim, yüreğim burulmuştu: Üç kızı ve birinci eşinin hastalıktan vefatına şahit olmuş, 50 yaşında başyapıtı ‘Yurdum’ senfonik şiir dizisinin Prag Şatosu’na adadığı birinci kısmına başladığı devirde, birkaç ortayla iki kulağını kaybetmişti.
Irmağa adadığı Moldau ve öteki dört kısmı duyamadan yazmıştı. 58 yaşında, ‘Yurdum’ birinci kere altı kısmıyla seslendirildiği günlerde Smetana hudut hastanesine kapatılmış, iki yıl sonra da yaşama veda etmişti. 1952’den bu yana her yıl Prag Bahar Şenliği, Smetana’nın mevt yıldönümü 12 Mayıs’ta ‘Yurdum’la açılıyordu. Bu konsere yetişememiştim, lakin sonraki akşam Feininger Trio’dan kızının vefatının akabinde yazdığı opus 15, sol minör üçlüyü dinleyecektim… Karşı kıyıdaki zirveyi kaplayan Petrin Bahçeleri’nin tepeye çıkan finüküleri geç saate kadar çalışıyordu. Doruktaki 50 metrelik tarihi müşahede kulesi de 22.00’ye kadar açıktı. Öğlen saatlerinde çıkıp nefes kesen görüntüyü seyretmiş, asansör başındaki görevliden “En hoş görünüm alacakaranlık sırasındadır” tavsiyesini almıştım.
Kafka Müzesi hayal kırıklığı
Parkın altında, ırmak kıyısındaki Kampa Müzesi etrafındaki kıymetli yapılardan rol çalmaması için mütevazı seviyede aydınlatılmıştı. Dört standını sabah yaklaşık iki saatte gezmiş, taşı tül zarafetinde işleyen Jiri Seifert’in (1932-1999) heykellerine, Praglı protest küme Rafani’nin ‘Yadsınamazlık’ standındaki ortak imzalı yapıtları kadar kişiselliğe meydan okuyan manifestosuna hayran kalmıştım. Köprüden ayrılmadan öteki tarafa geçip son defa kuzey cephesindeki yapıları seyrettim. Konser salonu Rudolfinum, Prag Baharı Şenliği konserleri için ışıl ışıl aydınlatılmıştı. Karşısındaki doruktaki Prag Şatosu alacakaranlıkta çok daha heybetli ve ürpertici görünüyordu. Altında, ırmak kıyısındaki Kafka Müzesi zihnimde hayalkırıklığıyla yer etmişti. Heyecanla gitmiş, fotokopilerle karşılaşmıştım… Kimi vitrinlerin aydınlatılmasına bile gerek duyulmamıştı.
Gökyüzündeki mavinin tonu derinleştikçe, etraftaki ışıklar arttıkça görünüm güzelleşiyordu. Köprüde fotoğraf, fotoğraf satanlar tezgahlarını toplamaya başlamıştı. Yalnızca Karl Köprüsü’nü görüntüleyip tezgahında bunları ‘G’ imzalı posterlerle pazarlayan 60 yaşlarındaki fotoğrafçı, iki Japon kızla sohbete dalmıştı. 20 yıldır köprüyü fotoğraflayıp bunları satıyordu. “Bence en hoş periyodu şubat. Hem tenha hem de sabah sisinde çok fotojenik. Kışın gelmelisiniz” diyordu. Seyahatimin sonunda havaalanına giderken tekrar hatırlayacaktım köprüdeki fotoğrafçının sözlerini… Beş günde sokaklarda toplam 60 kilometre yürümüştüm. Tramvayla batı, doğu, güney hudutlarına kadar gidip yol boyunca müşahede yapmıştım. Ve kentin planladığım üzere üç günde bitirilemeyeceğini görmüştüm. Fotoğrafçının teklifine uyup bir sefer daha gelmek gerekiyordu. Şubatta olmasa da parklarla iç içe olan Prag’ın sarıya boyandığı sonbaharda…
Geziyi güzelleştirecek 8 öneri
Toplu ulaşım planını cep telefonunuza kaydedin. Günlük 30 TL’ye kent içi sınırsız ulaşım kartı ya da sanal kart alıp tramvaylarla kent çeşidi atın (dpp.cz/en).
Taksilerden ve merkezdeki döviz ofislerinden uzak durun. En uygun kurlar Statni Opera’nın karşısındaki Politickych Veznü caddesinde.?
130 yıllık Petrin ya da çağdaş Zizkov TV Kulesi’nden kentin panoramik görünümünü seyredin (muzeumprahy.cz), (towerpark.cz).
Cumartesi Jiriho z Podebrad metro durağının çıkışındaki parka kurulan Köylü Pazarı, vakit içinde gurme şenliğine dönüşmüş. Lokal peynir, şarap tadımı yapılıyor. (trhyjirak.cz).
Kelepir antika avına meraklıysanız cumartesi, pazar günleri saat 14.00’e kadar açık kalan U Elektry ve Nakladove Nadrazi Zizkov tramvay durakları yakınındaki bit pazarlarına gidin. Birincisi Avrupa’nın en büyüklerinden; Bohemya kristalleri ve seramiklerin fiyatlarına inanmakta zorlanacaksınız (blesitrhy.cz). Öteki seçenek ırmaktaki teknede cumartesi 15.00’e kadar açık kalan Avoid.
Kültür merkezlerinin yanı sıra kiliselerde, Prag Şatosu ve Dvorak Müzesi’nde akşamları klasik müzik konserleri düzenleniyor (praguemusic.cz/en).
Çeklerin ünlü ışık ve mim gösterisi ‘kara tiyatro’ turist tuzağına dönüşmüş. Akımın öncüsü Laterna Magica ise Ulusal Tiyatro’da sahneye çıkıyor (narodni-divadlo.cz/cs/laterna-magika).
Prag’da sanat, tasarım, şarap şenlikleri birbirini izliyor. Yola çıkmadan kentteki aktiflikleri denetim edin ve fırsatı değerlendirin (prague.eu/en/events).
