Türkiye Erozyonla Çaba, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Muhafaza (TEMA) Vakfı’nın kamu ve özel kesimin katkılarıyla 2011’den bu yana yüklü olarak Gaziantep ve Şanlıurfa’da yürüttüğü “Fıstığımız Bol Olsun Projesi” sayesinde Antep fıstığı ağaçlarına hakikat biçimde bakım yapmayı öğrenen çiftçiler, hem daha yüksek randıman almaya başladı hem de toprak sürece, gübre ve ilaçlama masraflarından tasarruf etti.
TEMA Vakfı’nın proje ortağı Nestle’nin katkılarıyla 8 yıldır yürüttüğü projeyle, Antep fıstığı üretiminde kalite ve verimliliği arttırmanın yanı sıra Türkiye’de biyolojik çeşitliliğin, gen kaynaklarının ve toprağın korunması hedefleniyor. TEMA Vakfı Proje Koordinatörü ve orman yüksek mühendisi Metin Şenol, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 1996’da emekli olduktan sonra Türkiye’nin tabiatının korunması için faaliyet gösteren TEMA’da çalışmaya başladığını söyledi.
Üniversitede okurken bilimsel ismi “Pistacia” olan Antep fıstığı çeşitleriyle tanıştığını, emekli olduktan sonra Türkiye ve yetiştirildikleri bölgeler için son derece değerli bir ekonomik bedel olan Antep fıstığının randımanının artırılması için proje geliştirmeye karar verdiğini anlatan Şenol, bu kapsamda 2010’un mart ayında “Fıstığımız Bol Olsun Projesi”nin çalışmalarına başladığını hatırlattı.
“3 yıllık eğitim sonrası kıymetli bilgilere ulaştık”
Şenol, Antep fıstığının en uygun yetiştiği bölge olan orta Fırat Havzasını dolaştığını ve o periyot gördüğü görünümün hiç güzeline gitmediğini lisana getirerek, şöyle devam etti: “Fırat Irmağı’nın 15 kilometre doğusu ve 15 kilometre batısı Antep fıstığının optimum yetişme alanı. Antep fıstığı ağacının tozlaşma periyodunda Fırat’ın serinliğini, meyvenin dolma devrinde ise bölgenin sıcaklığını alması lazım. 2011’in ocak ayı itibariyle 3 yıl gereç dayanaklı budama, bitki besleme, bitki müdafaa, toprak sürece üzere eğitimler yaptık. 3 yıl sonunda kıymetli bilgilere ulaştık. Budama, toprak sürece konusunda çiftçilerin büyük yanılgıları olduğunu, bilinçsizce ilaç kullanıldığını gördük. 2014’te projenin ikinci periyoduna başladık. Beş yıllık süreçte de elde ettiğimiz datalar ışığında problemlere tahlil üretme başlığıyla çalışmalar yaptım. 31 Aralık 2018’de ikinci devir de bitti ve 1 Ocak itibariyle üçüncü periyoda başladık.”
“Budama Antep fıstığı bakımında lokomotif”
Antep fıstığında randıman ve kaliteyi etkileyen ne kadar olumsuzluk varsa 8 yıldır bunların giderilmesi için çalıştığına dikkati çeken Şenol, bilhassa budama konusuna yük verdiğini, bu bahiste çiftçilerden, bahçe sahiplerine kadar yüzlerce bireye eğitim verdiğini bildirdi.
Şenol, budamanın Antep fıstığı bakım programın lokomotifi olduğuna değinerek, “İyi bir budama yaptıysanız bahçenizde yeterli bir bahçe idaresi yapmışsınız manasına gelir. Kimyasal kullanma muhtaçlığını yüzde 80 ortadan kaldıran bir şey bu. Bu son derece kıymetli. Toprak sürece konusunda da çalışmalar yaptık. Evvelce çiftçimiz canı istediğinde gidip bahçesini sürüyordu. Bunu yılda 12’den 2’ye indirdik.” diye konuştu.
“Ben dikerim, meyvesini de ben yerim”
Bölgede çiftçilerin fidanı diktikten 12-15 yıl sonra aşılama yaptığını söz eden Metin Şenol, şunları kaydetti:
“Bu projeyle biz bunu sulu tarımda 1 yıla, kuru tarımda 2-3 yıla indirdik. Projeyle tesis ettiğimiz bahçelerde biz şu anda meyve alıyoruz. Bu bölgede klâsik bir telaffuz vardı; ‘Babası diker, oğlu yer’ artık çiftçi diyor ki ‘Ben dikerim, meyvesini de ben yerim.’ 2011’de diktiğimiz bahçelerden 3 yıldır çok hoş randıman alıyoruz. Biz burada bilinmeyen bir denklemi çözdük. Çiftçinin başı karışıktı, her gelen bir şey söylemiş, çiftçi kendi bildiğini okumaya devam etmişti. Çiftçiler şu anda ‘Metin ağabey biz sen ne dersen onu yaparız’ diyor. Bu benim için gurur verici. Ben bu itimadı 9 yılda elde ettim. Projeye başladığımızda uygulama bahçemizde dekar başına 30 kilogram olan randımanı 58 kilograma çıkardık. Komşu bahçemizde ise hala 30 civarında seyretmiş. Kısa devirde çok bariz bir fark.”
Bakım programını paket halinde gerçek uygulamak gerektiğini vurgulayan Şenol, “Budama, bitki besleme, toprak sürece, fıstık müdafaa, paklık. Bu paket programdan bir adedini yanılgılı yaptığınız an bütün doğruları siler atar. Budamayı gerçek ve vaktinde yapacağız. Bitki beslemeyi, toprağı tanıyarak yapacağız.” dedi.
Projenin kalıcılığı için kitap yazdı
Şenol, 2023’e kadar devam edecek projenin devamlılığı ve kalıcılığı için çiftçilere dağıtılmak üzere “Soru ve Cevaplarla Antep Fıstığı Yetiştiriciliği” kitabını yazdığını, kitapta bir yıl içinde Antep fıstığı bahçesinde neler yapılması gerekiyorsa onun yer aldığını bildirdi.
Şu ana kadar 2 binin üzerinde çiftçiye eğitim verdiğini anlatan Şenol, kelamlarını şöyle tamamladı: “Benim bu yaptığım ülke, millet ve tabiat sevgisinden kaynaklanıyor. Bildiğim bir şey varsa onu bilmeyenlere öğretme, anlatmanın yükü var üzerimde. Ailem İstanbul’dayken ben 9 yıldır Gaziantep’teyim. Sorumluluk duyuyorum. Çiftçilerim benden bilgi istiyor. Ben çiftçi bahçede olsun olmasın bahçeleri geziyorum sonra telefon ediyorum, diyorum ki kardeşim bahçende şunu gördüm, bunu yapman lazım. Boş vaktim yok daima bahçeleri gezerim. Sıcak beynime geçse de ben işimi yapıyorum. 9 yıldır bu türlü gidiyor. Bu kitapta hiçbir yerden alıntı yok. Dokuz yıllık uygulamaların sonucu. Fotoğraflar da çizimler de bana ilişkin.”
