TURİZM kesiminde faaliyet gösteren işletmelerin cirolarından belirli oranlarda alınacak hisseler ile birlikte Turizm Bakanlığı’nın tanıtım bütçesinin de ekleneceği ‘Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı’ hakkındaki yasa geçen hafta Meclis’ten geçerek devreye girdi. Fakat yeni ajans tartışmaları da beraberinde getirdi. Turizm bölümünde faaliyet gösteren birtakım sivil toplum kuruluşları alınacak hisselerin yüksek olduğundan şikayet ederken, kimileri oluşturulan yapının gerçek olmadığını, belirlenen sistemin turizmin her bölümünü temsil etmediğini ileri sürdü. Yasa ile ilgili yalnızca olumsuz değerlendirmeler de yok. Turizm dalının öteki bir bölümü ise yasanın turizme büyük yararı olacağını, yasa ile belirlenen gayelere çok daha rahat ve süratli bir formda ulaşılabileceğine dikkat çekti. İşte tüm bu olumlu ve olumsuz tenkitleri, ajansın yapısı ve işleyişini yasanın mimarlarından Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy’a sorduk.
Bu yapının 9 günde değil, 9 aylık bir çalışma sonucunda ortaya çıktığını tabir eden Bakan Ersoy, turizm kesiminin tüm paydaşlarından görüş alınarak maddeyi hazırladıklarını belirtti. Maddeyi hazırlarken turizmde başarıyı yakalamış ülkeleri incelediklerine dikkat çeken Ersoy şunları söyledi: “Onlarda olup da biz de olmayan ne var diye baktık. Karşımıza iki değerli nokta çıktı. Biri küresel bir havayolu oburu ise turizm geliştirme ajansı.
‘Bizde küresel havayolunun en düzgünü var’ dedik. Lakin istediğimiz noktalara uçmuyordu. Birinci evvel bununla ilgili çalışmalara başladık. Nisandan itibaren Türk Hava Yolları, Antalya, Bodrum, Dalaman ve İzmir havalimanlarına bize en çok yolcu tedarik eden ülkelerden direkt uçuşlara başladı. Birinci etapta haftada 70 sefer ile yola çıkıldı. 2023’e kadar ise bu sayının 500’e çıkması hedefleniyor.
10 ÜLKENİN 7’SİNDE VAR
İkinci en kıymetli noktaya gelindiğinde ise ülkemizde o yoktu. Dünyada en çok turizm geliri elde eden birinci 10 ülkenin 7’sinde turizm geliştirme ajansı bulunuyor. Birinci 10 sıralamasına giremeyen lakin potansiyelinin çok üzerinde turizm geliri elde eden ülkelerin tamamında da bu ajansın olduğunu gördük. Her başarılı turizm ülkesinin ardında turizm geliştirme ajansı var. Birinci turizm geliştirme ajansı İtalya’da 100 yıl evvel, İspanya’da 37 yıl evvel, Fransa’da ise 32 yıl evvel, İngiltere’de ise 16 yıl evvel kurulmuş. Dubai ve Singapur üzere turizmde başarılı olmuş ülkelerde de bu yapı var. Dubai yaklaşık 22 yıl evvel bu yapıyı oluşturmuş. Ziyaretçi sayısını 6.5 kat, turizm gelirini ise 33 kat arttırmış. Singapur da 1964’te kurulan ajans sayesinde turist sayısında 170 kat, turizm gelirlerinde 73 katlık bir artış yakalamış. Biz bu türlü bir yapıyı kurmak için geç bile kalmışız. Ayrıyeten yeni bir icat da yapmadık. Türkiye bir deneme tahtası değil. Uygulanmış, başarılı olmuş bir yapıyı Türkiye’ye kazandırdık. Ajansın öncelikli gayesi tanıtım. Sonrasında potansiyelin kıymetlendirilmesi, yeni eserlerin kazandırılması ve hizmet kalitesinin arttırılması geliyor. Bu üçü etaplı ve sürdürülebilir biçimde yapılınca lig atlıyorsunuz ve üst sınıfa geçiyorsunuz. Başta yer alan turizm ülkeleri ile birebir lige çıkmak için tek başına gösterdiğin efor kâfi gelmiyor. Devler ligine çıkmak için ülke bazında tanıtım ve markalaşma yapmalısınız. Bu da lakin birlikte çalışarak olur.”
AJANSIN BÜTÇESİ 150 MİLYON DOLAR
AJANSIN bütçesi için bölümlerden kesilecek hisseleri hatırlatan Mehmet Ersoy, “Konaklama ve deniz turizmi şirketlerinden binde 7.5, seyahat acenteleri ve havayolu firmalarından on binde 7.5, DHMİ’nin işlettiği havalimanları hariç de binde 2’lik hisse alınacak. Bakanlık da tanıtım bütçesini aktaracak. Bütçenin en az yüzde 85’i tanıtımda kullanılacak. Yalnızca istihdam edilen profesyonellere maaş ödenecek. İstihdam edilecekleri de idare heyeti işe alacak. Birinci yıl için bütçenin 125-150 milyon dolar olmasını bekliyoruz. Fransa’nın 2019 bütçesi 120, İspanya’nın ise 105 milyon dolar. Türkiye 2019’da 32 milyon dolar harcayacak. Ajans için oluşturulan bütçe 2020 yılında devreye girecek. İspanya, 2020’de ajans bütçesini yüzde 35 arttırma kararı aldı”dedi.
PROFESYONEL OPERASYON
AJANS’TA bir de icra heyeti olacağını belirten Bakan Ersoy, “İcra konseyi 5 bireyden oluşuyor. Şurada bir bakan yardımcısı ve tanıtma genel müdürü olacak. Marmara, Akdeniz ve Ege’den seçilen ve idarede yer alan birer üye de icra heyetinde yer alacak. Operasyonları ise profesyoneller yapacak. Muhtaçlığa nazaran idare konseyi yılda 4-5 defa toplanacak. İdare heyeti yıllık bütçeyi ve operasyon faaliyetlerini onaylayacak. Onaylanan faaliyet ve bütçeler, aylık ve haftalık bazda icra şurası tarafından takip edilecek. Operasyonun sonlarını da idare belirleyecek. Tam olarak bir profesyonel yapı kuruldu ve son nokta özel dalın çoğunlukta olduğu idare şurası tarafından koyulacak” dedi.
BELEDİYELERDEN DOKÜMANLI İŞLETMELER NEDEN YOK?
AJANSIN idare tarafında belediyelerden dokümanlı turizm firmalarının olmaması da büyük bir tartışma konusu. Lakin Bakan Mehmet Ersoy, sorunu farklı bir yoldan çözeceklerini söyledi. Ersoy, “Sorunun kökten çözülmesi gerekiyor. Belediye evraklı tesislere maddede seçme ve seçilme hakkı vermedik. Turizm Bakanlığı’ndan evraklı tesisler bu haktan yararlanabilecek. Öteki işletmelerin de bakanlık evrakı sahibi olması için çalışma yürütüyoruz. İşletme evrakı yönetmeliğinde önemli sadeleşmeye gittik” dedi. Otellerden ‘madem seçme-seçilme hakkımız yok. Neden bizden ajans için hisse alıyorsunuz’ sorusu gelmesi halinde nasıl bir yanıt vereceğini sorduğumuz Ersoy, şunları söyledi: “Turist ağırlıyorlarsa, turizm dalında faaliyet gösteriyorlarsa ajansa hisse vermeleri gerekiyor. Konaklama tesislerinin tamamını kısa müddette belgelendirmeyi hedefliyoruz.”
‘ŞİRKETLERİM EN ÇOK HİSSE ÖDEYECEKLER ARASINDA’
TURİZM bölümünde hem acente hem de otel ayağında şirketleri olan Bakan Mehmet Ersoy’a, şirketlerinin ajansa ne kadar hisse aktaracağını sorduk. Ersoy, sorumuzu şöyle cevapladı: “Ne kadar ödeyeceklerini söylemem hakikat olmaz. Lakin listede en ön sıralarda yer alacaklarına eminim.”
YÖNETİMDE 15 KİŞİNİN 11’İ ÖZEL SEKTÖRDEN
AJANSLA ilgili en çok tartışılan hususların başında ise idare şurası geliyor. Yapılan tenkitleri sorduğumuz Bakan Ersoy, sorumuzu şöyle cevapladı: “Yönetim şurası 15 bireyden oluşacak ve 3 yılda bir seçilecek. Turizm Bakanı, bakan yardımcısı, Turizm Tanıtma Genel Müdürü ve THY İdare Şurası Lideri, heyetin 4 doğal üyesi olacak. 11 kişi ise özel bölümden gelecek. En çok cirosu olan iki havalimanı kümesi İGA ve TAV’dan bir yetkili dönüşümlü olarak idare heyetinde yer alacak. Seyahat acenteleri de kendi ortalarından seyahat acentesi işletmecisi bir acente sahibini seçip gönderecek. TÜRSAB başkanlık seçimi yapılırken, bir sandık daha kurulmasını istedik. Bu sandıkta da Ajans’ın idare şurasına gönderilecek kişi seçilsin istiyoruz. O kadar çok dernek ve birlik var ki bu türlü bir prosedür izlemek zorundaydık. Birtakım dernek ve birliklerin üye sayısı çok az. Liderleri üyeleri seçiyor. Tüm bölümü temsil etmiyor. Her yıl yeni bir dernek kuruluyor. Dernek sayısı arttıkça idare şurası üye sayısını artıramayacağımız için seçim en demokratik yol. Şayet direk dernek lideri gelsin deseydik haksızlık olurdu. Buraya gelen her adayın seçilerek gelmesini istiyoruz. Kimseyi dışlamak üzere bir niyetimiz olamaz. Geri kalan 9 üyeyi ise Türkiye’deki 7 coğrafik bölge gönderecek. Onlar da bölgedeki turizm bakanlığından işletme evrakı sahibi olan işletmelerce seçilecek. Bakanlıktan evrakı olan herkes aday olabilecek. Böylelikle daha demok- ratik bir formda idare konseyi belirlenecek. Yalnızca Marmara ve Akdeniz’e olumlu ayrımcılık yaptık. Bu bölgelerden ikişer kişi idarede olacak. Zira Marmara toplam yatak kapasitesinin yüzde 40’ına, Akdeniz ise yüzde 35’ine sahip. Bu bölgelere fazla üye verilmesinin tek sebebi bu. Yürülüğe giren bu yasa ile birlikte Turizm Geliştirme Ajansı’nda ezici çoğunluğu da özel kesime kanunla vermiş olduk.”
‘TAKİP ETMEK İÇİN CİRODAN HİSSE ALMALIYIZ’
AJANSA şirketlerin aktaracağı paranın ciro üzerinden alınmasının şirketlere ziyan verebileceği, cirodan yapılan hesapta şirketin ziyan etse bile bu parayı ödemek zorunda kalacağı tenkitleri için de konuşan Mehmet Ersoy, “İstenilen sayılar büyük değil. Takip ve denetim için hissenin ciro üzerinden hesaplanması gerekiyor. Alacağımız hisseyle çok ağır tanıtım yapacağız. Tanıtımla dönem ortasında yapılan indirimlerin önüne geçersek bile yatırımcı ve işletmeci kâr edecek. Zira yalnızca temmuzda bir otel yüzde 5 fiyat kırarsa tüm döneme tesiri yüzde 1 oluyor. Ayrıyeten bu hisseye ‘yeni vergi’ diyenler var. Şayet vergi olsa, verginin nereye harcanacağına direkt devlet karar verir. Burada karar ajansın olacak. Ayrıyeten kesilen hisse sarfiyat gösterilip vergiden de düşülebiliyor” dedi.
