Yap-işlet-devret (YİD) modeliyle hayata geçirilen İstanbul-İzmir Otoyolu ile iki kent ortasındaki seyahat müddeti 3,5 saata düşerken, iş seyahatlerinde otoyolu kullanan bir araba için vakit tasarrufu meblağı 228 lira, akaryakıt tüketim tasarruf meblağı 76 lira olmak üzere toplamda 304 lira tasarruf sağlanacağı iddia ediliyor.
AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğünce YİD modeliyle hayata geçirilen İstanbul-İzmir Otoyolu, birçok alanda tasarruf sağlanmasına ve etraf kirliliğinin azaltılmasına katkıda bulunuyor. Devlet tarafından yeni finansman kaynağı olarak kullanılmaya başlanan YİD modeliyle “özel kesim dinamizmi, kamu tecrübesi ve milletlerarası finans kuruluşlarının mali dayanağı bir ortaya getirilerek risk paylaşımı” sağlanıyor.
Geleneksel finansman sistemleriyle otoyol projeleri 7-20 yıl ortasında tamamlanırken, YİD modeliyle projeler 5 yıldan daha kısa müddette bitirilerek hizmete açılıyor. YİD modeliyle finanse edilen otoyol projelerinde, “kamunun verdiği garanti ölçüleriyle gerçekleşen gelir ölçülerinin karşılaştırılması yerine bu projelerin, ulusal bütçeyle yapılmasıyla ne kadar müddette hizmete açılacağının ve erken hizmete açılmasından ötürü kamuya getirdiği faydaların dikkate alınması gerektiği” belirtiliyor.
Yatırımın gerçekleştirilmesi ve işletme evrelerinde özel bölümün süratli karar alabilme ve ileri teknoloji kullanma yeteneği, projelerin daha faal ve verimli işletilmesini sağlarken, projelerin kısa müddette hayata geçirilmesi akaryakıt, vakit tasarrufu, sürüş konforu, trafik güvenliği ve istihdamın da ortalarında bulunduğu sosyo-ekonomik katkı ile rekabet gücü ülkeye katkıda bulunuyor.
YİD kapsamındaki projeler işletme müddeti bitiminde her türlü bakımı yapılarak kamuya devredileceğinden, projenin kalan ekonomik ömrü boyunca elde edilecek gelirler, kamunun bütçe istikrarına katkı sağlayacak. Garanti ödemeleri, projelerin finansal yapılabilirliği ile alınan kredilerin geri ödeme mühleti dikkate alınarak tespit edilirken, işletme müddetinin birinci yıllarında bu kapsamda tüm dünyada misal projelerde olduğu üzere makul ölçülerde garanti ödemesinin yapılması gerekiyor.
İSTANBUL-İZMİR OTOYOLU’NUN ÖN PLANA ÇIKAN ÖZELLİKLERİ
Devlet yolunda gerçekleşen işletme suratları incelendiğinde güzergah üzerindeki yaklaşık 304 hemzemin kavşak ve ayrılma-katılma şeritleri ile devlet yolunun hizmet verdiği alanlardaki yaya geçitleri, okul geçitleri üzere yasal zorunluluklar sebebiyle işletme suratları yer yer saatte 15-20 kilometreye kadar düşüyor, bu nedenle kent geçişlerinde kesintisiz trafik akışının sağlanması mümkün olmuyor. Bu kapsamda İstanbul-İzmir Otoyolu’nun kullanılması durumunda iş seyahatlerinde bir araba için vakit tasarrufu fiyatı 228 lira, akaryakıt tüketim tasarruf fiyatı 76 lira olmak üzere toplam vakit ve akaryakıt tasarruf meblağının 304 lira olacağı varsayım ediliyor.
İmal kademesinde 8 bin 600 kişi istihdam edilen projenin işletme müddeti boyunca ise yıllık ortalama 6 bin 100 kişinin bakım işletme hizmetlerinde istihdam edilmesi öngörülüyor.
Otoyola trafik kayması sebebiyle mevcut devlet yolu güzergahını kullanan trafiğin azalması sonucunda devlet yollarının periyodik bakım masrafları azalacak. Böylelikle mevcut devlet yollarına yapılacak periyodik bakım harcamalarında ortalama olarak yıllık 35 milyon lira tasarruf sağlanması öngörülüyor.
Erişim denetimli otoyollarda ölümlü ve yaralanmalı kaza riski devlet yollarıyla kıyaslandığında en az 2 kat daha düşük olduğu görülürken, ayrıyeten kent geçişlerinde trafiğin otoyola kayması nedeniyle kent merkezlerinde gürültü kirliliği kıymetli ölçüde azalacak. Otoyolun kullanılmasıyla karbondioksit salımında araba başına 26 kilogram, tüm taşıt cinsleri prestijiyle toplamda yıllık 375 bin ton azalma olacağı varsayım ediliyor. İstanbul-İzmir Otoyolu’nun alternatifi olan devlet yolu, bitümlü sıcak karışım kaplamalı bölünmüş yol standardında fiyatsız olarak hizmet veriyor. Vatandaşlar kendi tercihlerine bağlı olarak bu yolu kullanabiliyor.
