Pralin: Eczane tezgahından ‘tek atışlık’ kalıplar
Sert çikolata kabuğunun içindeki yumuşak dolgusuyla benzerlerinden ayrışan ‘pralin’, tarihte birinci, vaktinde eczane olan, Brüksel’in Galerie de la Reine isimli pasajındaki Neuhaus dükkanında icat edilmiş. Eczacının, hazırladığı hapların acı tadını maskelemek için üzerlerini kapladığı ince çikolata zarını torunu, 1912’de biraz daha kalınlaştırıp, sertleştirdikten sonra içini meşhur, bol kaymaklı Flaman sütlerinden yapılan ‘krem freşlerle’ doldurunca, bugünün birinci ‘pralinlerini’ yaratmış. Bu kalıpların, vaktinde bir eczane tezgâhından çıkmış olduğunu öğrendiğimde, porsiyonların tek atışla, insanın modunu birden yükselten gücü, gözümde daha bir mana kazandı. Brüksel’de pralin çeşitlerine hudut yok; üzerine kaya tuzu serpilmiş, acı biber rendelenmiş ya da köşesine bir modül mor menekşe iliştirilmiş çikolatalar, yalnızca çeşitliliğiyle değil, zıt uçlardaki tatların, insanın aklına yeni fikirler getirmesiyle de bir sav sergiliyor.
Küçük bir kutu pralin seçtikten sonra, eski üslup metal çikolata kalıplarından satın almak için, kentte her gün öğlenden sonra ikiye kadar açık kalan ‘Place du Jeu de Balle’ isimli antika ve ikinci el pazarına gittik. Elinde mızıka taşıyan küçük, süslü bir köpek yavrusu ve iri bir tazı figürü formunda iki çikolata kalıbı buldum burada. Çift taraflı metal kalıpların, bir ölçü kabaca şekillenmiş, garip lakin pratik menteşe çeşitleri, pim ve kilitlerini incelemek, benim çok ilgimi çekiyor. İç dünyamda her an bir tamir ve inşaya hazır bir usta olduğunu itiraf etmeliyim!
Manneken Pis: Heykeli dikilen tavır
Süs havuzlarının, suyu ‘ilginç bir kemerle’ havaya püskürtmek için, Ortaçağlarda hayli tezli fikirleri varmış! Brüksel’in sembolü Manneken Pis (işeyen çocuk) heykeli, 15. yy. den bu yana, kent merkezindeki köşesinde, bu türlü ‘adına uygun bir durumda,’ su akıtmaya devam ediyor; heykelin kökenine ilişkin rivayetler ise birden fazla. Bunlardan biri, Ortaçağlarda işledikleri derileri yumuşattığına inandıkları için, sokaktan geçen çocukların bunların üzerine işemelerine müsaade veren tabakçıların, heykeli finanse ettiğini anlatıyor. Bir başkası, periyodun cadı avlarını ve kıssalarını hatırlattı bana…
Sinirli bir cadı, sokakta çişini yapan bir çocuğa kızınca, onu sonsuz bir işemeyle lanetleyip, çocuğu o işi yapar halde oracıkta dondurmuş deniyor. Bir oburu ise kenti istila eden düşmanların yaktığı barut fitilini fark eden küçük bir çocuğun, bunu çişi ile söndürüp, kenti kurtardığını, ‘kahramanca hareketinin’ de akabinde bu türlü bir heykelle ebedileştirildiğini anlatıyor. Kentte kutlamalar olduğunda, heykel su yerine bira akıtıyor. Birinci sefer, bu türlü bir günde heykelin yanında sıraya girip, vazifelinin bana bira doldurmak için çeşmede gerekli yere tuttuğu bardağa bakarken, açıkçası içimden, -o anda, o noktada- ne yaptığımı önemli manada sorgulamıştım. Fakat bu heykelin hoşluğu de asıl burada, kendinle dalga geçebilmek ve her mevzuda açık olabilmek.
‘Grand Palace Meydanı: Gece teatral aydınlatma
Azizlerin, acayip formlu grotesklerin, melekler, dük ve düşeslerin ortaçağa ilişkin sayısız, ince iş ve ağır ayrıntılı heykelini, Grand Palace’nin içi boş meydanından incelemek, açık havada beşere büyük bir ferahlık veriyor. 16. yy’de çok güçlü bir ticaret merkezi olan meydanın binaları, aslında çok kolay lakin enteresan bir stratejiyle konumlanmış. 100 metrelik çan kulesiyle, Gotik şekilde inşa edilmiş belediyenin ‘Hôtel de Ville’ binası ve soylularının inşa ettirdiği ‘Maison du Roi’ binası, meydanda birbirlerine güç gösterisi yapar halde, karşılıklı durum alıyor. Her ikisinin yanlarında ise altın kaplama heykeller ve unvanlarla süslü, Barok şekilde yapılmış, devrin en varlıklı ve kelamı geçen esnaf birliklerine ilişkin binalar, -adeta bu meydana para akışının kesilmemesi için- ortada hiçbir boşluk bırakmadan saf tutuyor; bu formda, meydan bir dikdörtgen planın içine sıkı sıkıya kilitlenmiş.
Akşam olduğunda, güçlü mimari ayrıntıların karanlığa gömülmesine müsaade vermeyen kentin bugünkü belediyesi, binaları farklı noktalardan ‘teatral bir efektle’ aydınlatıyor. Bu görsel şöleni, yalnızca bir kafede oturarak izlemek istemedik; binalara uygunca yakınlaşıp, üstteki işlemelere bakarak bir gece yürüyüşü yaptık. Bilhassa heykellerin yüzlerine yakınlaştırılmış ışıklar, gece farklı göz yanılsamalarına meydan veriyor; partneriniz öteki, siz öteki bir tabir gördüğünüzde, burada değişik bir sohbet başlayabilir, aklınızda olsun.
Brüksel lahanası ve beyaz hindiba: ‘Brüksel icadı’
Şehrin dar sokakları, hanlara misal temalarla dekore edilmiş bistrolarla dolu. Tavandan sarkan demir avizeler, ahşap aziz heykelleri ve pastoral desenli goblenlerin ortasında, oturduğumuz masada, çiftçilerin sofrasında bulunabilecek bir tabak seçmek istedik; bu tek çeşit yemek için, en sevilenler, burada elbette Brüksel lahanası ve beyaz hindiba. Siparişlerimizi alan garson, beyaz hindibayı tavsiye ederken, bunun Brüksel’e ilişkin bir buluş olduğunu söyledi. Geçmiş yüzyıllarda, hindiba kökü, kurutulup, ufalandığında, vaktinde kıymetli bir içecek olan kahveye alternatif bir materyal olarak, sıcak suya karıştırılıyormuş. Brükselli bir çiftçi de, kahve yapmak için sakladığı hindiba köklerini bodrum katında unutup, aylar sonra bu köklerden körpe ve çıtır, küçük, beyaz yaprakların çıktığını görünce, bu lezzetli sebzeyi, Avrupa’da birinci keşfeden kişi olmuş.
Brüksel lahanasının ise, etraf şuuru yüksek Brüksel halkı tarafından gitgide daha fazla sevilmesinin sebebi, yüksek gövdesinde onlarca küçük lahana yetiştirerek, topraktan tasarruf, bugün ‘dikey üretimin’ gözdesi olmasıymış. Karamelize edilmiş hindiba ile servis edilen makarna ya da bir kesim kırmızı etin yanına, bir kepçe közlenmiş Brüksel lahanasını, buradaki bistrolarda denemenizi tavsiye ederim.
Çizgi roman rotası: ‘Comic Book Route’
Brüksel, hiçbir şey düşünmeden, yalnızca ilham almak için sokaklarda yürüyüşe çıkılabilecek, en farklı kentlerden biri. Hiç beklenmedik bir anda, karşınıza bir binanın ya da boş bir duvarın üzerine boyanmış, Sevecenler, Tenten, Red Kit, Spirou üzere sayısız çizgi romandan bir sayfa ya da maceranın tek kare bir resmi çıkabilir; damdan sevgilisinin penceresine gizlice girmeye çalışan genç bir adam ya da yeni banka soymuş Dalton çetesi bunlardan yalnızca birkaçı. Schuiten ve Peeters’ın çizdiği, The Obscure Cities çizgi romanından alınmış, ‘Le Passage’ isimli kare, burada benim en sevdiğim duvar çizimlerinde biri. ‘Rue du Marché au Charbon’ caddesindeki bu fotoğraf, çizgi romandaki öyküye nazaran, ‘paralel dünyaya’ açılan bir geçit (portal). Dikkatli bakarsanız, fotoğrafın kenarlarının eksik bir kadrajda, içerideki bireylerin ise gri gölgeler olduğunu göreceksiniz. Bu hayali geçit, bir sonraki rotanızı planlamak için, bana sorarsanız hayli değişik bir nokta; karşısında durup, yeni maceranızın ne olması gerektiğini düşünmeye başlayabilirsiniz.
