Boğaziçi Üniversitesi Tarsus-Gözlükule Hafriyatları Araştırma Merkezi, 2019 Avrupa Kültürel Miras Ödülü’ne layık görüldü. Üniversiteden yapılan açıklamaya nazaran, Avrupa’nın alanında en itibarlı mükafatı olarak kabul edilen, Avrupa Kültürel Miras Ödüllleri/Europa Nostra Ödülleri’nin 2019 yılı sahipleri aşikâr oldu. Bu yıl, Europa Nostra Ödülü’nü ‘Koruma Dalı’nda kazananlar ortasında, Mersin Tarsus’taki Boğaziçi Üniversitesi Tarsus-Gözlükule Hafriyatları Araştırma Merkezi müdafaa ve tekrar kullanım proje ve uygulaması da yer aldı.
Boğaziçi Üniversitesi tarafından restore edilerek akademik çalışmalara konut sahipliği yapmak üzere kültür ve tarih merkezi haline getirilen, Saint Paul Kilisesi Anıt Müzesi yanında bulunan 100 yıllık eski çırçır fabrikası Gözlükule Hafriyatları Araştırma Merkezi Şubat 2017’de hizmete girdi. 19’uncu yüzyılın ikinci yarısında İngilizler tarafından yapılan eski Tarsus Çırçır Fabrikası bölgenin birinci sanayi yapılarından biri olarak 2002’den itibaren evvel kısmen, 2013’te büsbütün Gözlükule Höyüğü’nde arkeolojik çalışmalar yürüten Boğaziçi Üniversitesi’ne, araştırma merkezi olarak kıymetlendirilmesi hedefiyle tahsis edildi. Merkezdeki hafriyatlar Boğaziçi Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aslı Özyar liderliğindeki grup tarafından yürütülüyor. Hafriyat çalışmalarında Geç Antik Çağ’dan Erken İslami Periyoda geçişle Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na geçiş müddetinde yaşanan değişim ve devamlılıklar inceleniyor.
Tarsus-Gözlükule hafriyat ve araştırmalarıyla bölgenin kültürel mirası olan Gözlükule Höyüğü’nün etrafındaki kent dokusu ve doğal etrafıyla birlikte algılanması, belgelenmesi ve sürdürülebilir biçimde korunmasına katkıda bulunulması amaçlanıyor. Boğaziçi Üniversitesi Gözlükule Hafriyatı Araştırma Merkezi ayrıyeten Gold LEED sertifikası alan birinci sanayi mirası kültür varlığı olma özelliğini taşıyor.
‘AVRUPA’NIN MİRASI, AVRUPA’NIN GELECEĞİ VE REFAHI İÇİN KİLİT BİR DEĞER’
Avrupa’nın önde gelen kültürel miras ağı olan Europa Nostra tarafından yapılan açıklamaya nazaran, bu yıl 18 ülkeye, muhafaza, araştırma, üstün hizmet, eğitim ve farkındalık yaratma alanlarında etkileyici çalışmaları için 27 ödül verildi. Devam eden ‘Halk Ödülü’ seçmelerine Avrupa’dan ve dünyanın öteki yerlerinden vatandaşlar, ‘https://vote.europanostra.org/’ adresi üzerinden oy vererek katılabilecek ve kendi ülkelerinden yahut öbür ülkelerden ödül sahiplerine takviye verebilecek.
Avrupa’nın çeşitli yerlerinden miras uzmanlarından oluşan heyet, 34 Avrupa ülkesindeki kişi ve kurumdan gelen 149 başvuruyu kıymetlendirerek, kazananları belirledi. Kazananlar, 29 Ekim akşamı Paris’te Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un himayelerinde Avrupa Komisyoneri Tibor Navracsics ve Europa Nostra’nın Lideri Plácido Domingo’nun konut sahipliğinde Avrupa Miras Mükafatları Töreni’nde mükafatlarını alacak.
Ödül sahipleri projelerini 28 Ekim’de yapılacak Mükemmeliyet Fuarı’nda tanıtacak, 27-30 Ekim’de düzenlenecek Avrupa Miras Kongresi’ndeki çeşitli etkinliklere katkıda bulunacak. Opera sanatkarı ve Europa Nostra’nın Lideri Plácido Domingo, ödüllerle ilgili olarak şöyle konuştu:
“Miras kahramanları olan Avrupa’nın her yerinden gelen bu profesyonel ve gönüllüler hakikaten çok kıymetli bir şeyi başardı. Avrupa’nın anıtlarını, sitlerini restore eden, koruyan ve tanıtan, birebir vakitte soyut mirasını koruyan çalışmaları hayal edilebilecek en yüksek kalitede. Mükafatlar, miras projelerinin ekonomimiz, etrafımız, kültürümüz ve ömür kalitemiz üzerindeki büyük tesirin delilleri. Avrupa’nın mirası, Avrupa’nın geleceği ve refahı için kilit bir bedel. Bu durum Avrupa vatandaşları ve Avrupa enstitülerinin gelecekteki başkanlarına yönelik yaklaşan Avrupa seçimleri öncesinde kıymetli bir bildiri.”
TARSUS-GÖZLÜKULE HAFRİYATLARI ARAŞTIRMA MERKEZİ
Tarsus’ta 19’uncu yüzyıldan kalma çırçır fabrikası, onarım çalışmaları sonrası arkeolojik araştırmalar ve halkın iştiraki için tekrar tasarlanarak, çağdaş bir merkeze dönüştürüldü. Geçmişte pamukların tohumlarının ayrıldığı sanayi kompleksi, kentin merkezinde yer alan Gözlükule Höyüğü’nde araştırmalar yapan Boğaziçi Üniversitesi hafriyat takımına hizmet veriyor. Proje, Kültür ve Turizm Bakanlığı takviyesi ve katkılarıyla, Kalkınma Bakanlığı fonlarıyla Boğaziçi Üniversitesi tarafından finanse edildi. Gözlükule Höyüğü’nden çıkarılan yapıtlara yönelik konservasyon ve onarım çalışmalarının yürütüleceği çağdaş bir laboratuvar ve eser arşiv depolarının kazandırıldığı merkezde, hafriyat konutu, kütüphane, çalışma odası, açık mutfak ve yemek alanı, ulusal ve milletlerarası konferansların düzenlenebileceği konferans salonu ve stant salonu yer alıyor.
Restorasyon uzmanı yüksek mimar Saadet Sayın idaresinde sürdürülebilir tasarım projesi Apaydın Mühendislik ile uygulama çalışmaları ise Sayka İnşaat ile gerçekleştirilen proje kompleksin mimari, mekansal ve estetik pahalarını ortaya çıkartırken, yapının endüstriyel miras yapıtı olarak sahip olduğu özgün tarihî karakterini koruyor. Merkez, araştırmacıların ve lokal toplumun gereksinimlerini karşılayarak kentin çağdaş ömrüne tekrar entegre edildi. Heyet, ‘yapının en az tarihi kadar yepyeni olan yeni işlevine’ hayran kaldığını belirterek, “Araştırmalar, kolay ve fonksiyonel mimariye sahip yapı kompleksinin Avrupa tarihinde değerli bir yere sahip olduğunu göstermiştir. Ek olarak, dönüştürülmüş sanayi miras alanının kentsel alana fonksiyonel entegrasyonu bulunduğu etrafın dönüşümüne katkıda bulunuyor” dedi.
Kompleksin güç gereksinimleri için geliştirilen yenilikçi teknolojiler, kültürel miras alanlarının sürdürülebilir dönüşümü için bir model oluşturdu, hafriyat grubu tarafından yapıtları temizlemek için kullanılabilecek yağmur suyunu depolamak için yeni bir sistem geliştirildi. Elektrik ve sıcak su, çatıdaki güneş ve fotovoltaik paneller tarafından sağlanırken, bu uygulamalar sayesinde araştırma merkezinin tüm güç ve sıcak su ihtiyaçları güneş gücü tarafından karşılanıyor ve kompleksin karbon ayak izini büyük ölçüde azaltıyor. Heyet, “Nitelikli gereçlerin kullanıldığı bu müdahale, yapıyı geleceğe taşıyor” yorumunu yaparak, yaklaşımın “21’inci yüzyılın sürdürülebilirlik gereklilikleri ile baş etme konusunda epey iddialı” olduğunu belirtti.
AVRUPA MİRAS ÖDÜLLERİ
Avrupa Miras Mükafatları, Avrupa Komitesi tarafından başlatıldı ve Europa Nostra tarafından yürütülüyor. Miras muhafaza, araştırma, idare, gönüllülük, eğitim ve bağlantı alanlarındaki en uygun örnekler ödüllendiriliyor ve tanıtılıyor. Böylelikle Avrupa iktisadının ve toplumunun stratejik bir kaynağı olan kültürel mirasın toplum nezdinde daha çok tanınması sağlanıyor. 2002’den bu yana 34 ülkeden 512 projeye ödül verildi.
