ÇİN’in Hong Kong Özel İdari Bölgesi’nde halk, zanlıların Çin Halk Cumhuriyeti’ne iadesini kolaylaştıracak yasal düzenlemeye karşı geniş iştirakli protesto şovları düzenlerken, bölge idaresi kelam konusu tasarının görüşüleceği dünkü oturumu erteledi. Karar ‘geri adım’ olarak nitelendirilse de, idarenin bu plandan vazgeçmeyeceği varsayım ediliyor. Görüşmelerin gelecek haftaya ertelendiğini duyuran parlamento yetkilileri, Hong Kong’da hükümetin bu tasarının yasalaşması konusundaki ısrarının süreceği vurgusunu yaptı. Dünkü protestolarda polis, göz yaşartıcı gaz ve plastik mermi kullandı. Çatışmalarda en az 72 kişi yaralandı. İngiltere ve Avrupa Birliği (AB) Hong Kong idaresine protestoculara kulak verme davetinde bulundu. ABD Lideri Donald Trump ise Çin ve Hong Kong’un problemleri çözebileceğinden emin olduğunu söyledi.
MUHALİFLER KAYGILI
Hong Kong Özel İdari Bölge Baş Yöneticisi Carrie Lam, kelam konusu yasanın memleketler arası tüzel yükümlülüklerini yerine getirmelerine yardımcı olacağını savunuyor fakat tasarıya karşı olan yüz binlerce kişi hükümet binalarının önünde toplanarak reaksiyonlarını lisana getiriyor. Yasa planının karşısındaki yaygın görüş, bölgedeki rastgele bir vatandaşın, Pekin’in talimatları doğrultusunda alıkonulup Çin’de Çin Komünist Partisi’ne (ÇKP) bağlı yargıçların karşısında “hesap vermeye” zorlanacağı istikametinde. Pekin merkezi idaresinin mümkün maddeyle yalnızca cinayet, dolandırıcılık üzere hatalardan kuşkulu olanları değil, birebir vakitte siyasi muhalifleri de hedefleyeceği korkusu reaksiyonların nedeni. Halkın büyük kısmı, insanların Çin’in yargı sistemi altında keyfi gözaltılar, adil olmayan yargı süreçleri ve hatta azaptan tasa ediyor.
BÜYÜK İŞLETMELER SESSİZ
Hong Kong’daki küçük işletmeler protestocularla dayanışma göstererek iş yerlerini kapattı. Ülkedeki bir otel zinciri de göstericilerin fiyatsız duş alıp dinlenebileceği odalar tahsis etti. Kimi şirketler ise protestolara katılmak isteyen çalışanlarına müsaade verdi. Ülkedeki birtakım sendikalar da üyelerine grev daveti yapmadan üyelerinden yansılarını ortaya koyma davetinde bulundu. Ülkedeki küçük ve lokal işletmeler protestolara takviye verirken, bölgede misyon yapan milletlerarası bankalar ve firmalar şovlara sessiz kaldı. Çin’in devlet yayın organı China Daily gazetesi, birtakım Hong Kongluların ‘muhalefet kanadı ve onların yabancı müttefiklerinin oyununa geldiğini’ yazmıştı.
BATI DÜNYASINDAN TEPKİ
İNGİLTERE Başbakanı Theresa May, Hong Kong’da yaşananlardan tasa duyduklarını söyledi. Hong Kong’da çok sayıda İngiliz vatandaşı olduğunu belirten May, “Bu teklifin potansiyel tesirlerinden telaş duyuyoruz” dedi. May ayrıyeten, düzenlemenin 1984’te imzalanan Çin-Britanya Ortak Bildirisi’ndeki hak ve özgürlüklere uygun olmasının kıymetine dikkati çekti.
Avrupa Birliği de Hong Kong hükümetine vatandaşlarının haklarına hürmet duyma davetinde bulundu. AB’den yapılan açıklamada, “Hong Kong halkı kendilerini özgürce ve barışçıl formda söz etmek için temel haklarını kullandılar. Bu haklara hürmet gösterilmesi gerekiyor… Şiddetten kaçınılmalı” sözleri kullanıldı.
Beyaz Saray’da gazetecilerin sorularını yanıtlayan ABD Lideri Donald Trump ise protestolara bir milyon kişinin katıldığını ve bunun şimdiye kadar gördüğü en büyük şov olduğunu söyledi. Trump, Hong Kong ve Çin’in meseleleri çözmek için birlikte çalışacaklarına emin olduğunu tabir etti.
BİLGİ NOTU
7.5 milyon nüfuslu Hong Kong, 1898’de imzalanan ‘kira sözleşmesiyle’ 99 yıllığına İngiltere hâkimiyetinde kaldıktan sonra 1997’de Çin’e devredilmişti. İmzalanan ortak deklarasyon çerçevesinde Hong Kong’a, 2047 yılına kadar Çin’e yalnızca dış siyaset ve savunma üzere alanlarda bağlı kalarak ‘tek ülke, iki sistem’ siyasetiyle idari bağımsızlığını ve yapısını muhafaza hakkı tanınmıştı.
ÜÇ SORUDA OLAYLAR NASIL GELİŞTİ
Tasarı nasıl gündeme geldi
Yasa tasarısı, geçen yıl 19 yaşındaki Hong Konglu bir adamın, 20 yaşındaki gebe kız arkadaşını Tayvan’da tatilde olduğu sırada öldürdüğü tezleri sonrası gündeme geldi. Zanlının, cinayetin akabinde Tayvan’dan kaçarak geçen yıl Hong Kong’a döndüğü ortaya çıkmıştı. Tayvanlı makamlar, zanlının Tayvan’a iade edilmesi talebinde bulunmuş fakat Hong Kong tarafı, iki ülke ortasında bir iade mutabakatı olmadığı gerekçesiyle bu talebi geri çevirmişti. Hong Kong, İngiltere ve ABD’nin de ortalarında olduğu 20 ülke ile daha evvel iade muahedeleri yapmıştı.
Değişiklik neyi öngörüyor
Tasarı, cinayet, dolandırıcılık ve tecavüzün ortalarında olduğu 7 yıl ve üzeri cezayı gerektiren 37 cürüm cinsini kapsıyor.
Siyasi ya da dini hatalardan yargılanan şahısların iade edilmeyeceği belirtiliyor.
Çin Halk Cumhuriyeti, Çin’in Makao Özel İdari Bölgesi ve Tayvan’a hatalı iadesini kolaylaştırmayı öngörüyor.
Cinayet ve tecavüz üzere kabahatlerle yargılanan şüpheliler için iade başvurusu yapılmasına müsaade verilse de son kararı özel yetkili mahkemeler verecek.
Protestolar nasıl başladı
Protestoların fitilini ateşleyen süreç, şüphelilerin Çin’e iadesini kolaylaştıran yasal düzenlemelerin 3 Nisan’da bölge parlamentosuna sunulmasıyla başlamıştı.
Hong Kong parlamentosunda, geçen ay değişikliğe karşı çıkan milletvekilleriyle değişiklik yanlıları ortasındaki hengamede da birçok milletvekili yaralanmıştı.
Bölgede ay başından bu yana hukukçulardan öğrencilere, iş insanlarından aktivistlere ve dini küme temsilcilerine kadar farklı kısımlardan çok sayıda kişi protestolara dahil oldu.
Son olarak geçen pazar günü düzenlenen geniş iştirakli protestolarda, organizatör gruplarca sayısı yaklaşık 1 milyonu bulduğu açıklanan göstericiler, sokaklara çıkarak tasarıya karşı reaksiyonunu lisana getirdi. Şovlar çoğunlukla barışçıl bir ortamda geçse de gece yarısından sonra polis, parlamento binası önünde bekleyen küçük bir kümeye müdahale etti. Protestocular ile polis ortasında çıkan çatışmalarda birtakım göstericiler ile polis ve gazeteciler yaralandı.
