İngiltere’de, Muhafazakar Parti’nin liderlik yarışındaki her iki adayının da gerekirse ülkenin 31 Ekim tarihinde Avrupa Birliği’nden (AB) anlaşmasız olarak çıkabileceğine ait açıklamaları iş dünyasını huzursuz ediyor.
İngiltere’de 2016 yılında yapılan AB referandumunun akabinde vazifeye gelen Başbakan Theresa May’in AB ile vardığı muahedenin parlamento tarafından üç defa reddedilmesinin akabinde iktidarda olan Muhafazakar Parti’de liderlik yarışı devam ediyor. Mevcut anketlere nazaran yarışı İngiltere’nin eski Dışişleri Bakanı Boris Johnson önde götürüyor. İkinci aday ise Dışişleri Bakanlığı vazifesini yürüten Jeremy Hunt. Her iki aday da İngiltere’yi AB ile muahede sağlansa da sağlanmasa da 31 Ekim tarihinde birlikten kesin bir halde çıkarmayı vaat ediyor.
Her ne kadar İngiltere tarafında üç kere reddedilen May’in mutabakatının yerine yeni bir muahedenin müzakere edilebileceği tarafında bir beklenti olsa da AB yetkilileri tarafından yine müzakere masasına oturulmayacağı tekraren söylendi.
Her iki tarafında elinde kalan kartlara ve daha evvel yaptıkları açıklamalara bakıldığında İngiltere’nin 31 Ekim tarihinde AB’den anlaşmasız ayılması istikametindeki riskin arttığı görülüyor.
Mevcut ekonomik bilgiler İngiliz iktisadı için kaygı verici bir tabloya işaret ediyor.
7 YILIN ARKASINDA İKTİSATTA DARALMA BEKLENTİSİ
Ekonomistler öncü dataların ışığında, 7 yılın akabinde birinci defa bu yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0,1’lik bir ekonomik daralma bekliyor. Bu minvalde İngiltere Maliye Bakanı Philip Hammond’ın son periyottaki ikazları da değerli.
Hammond, geçen hafta İngiliz Parlamentosu’nda yaptığı konuşmada ülkesinin rastgele bir muahede olmadan AB’den ayrılmasının yanlış olduğunu vurgulayarak bunun ülke iktisadına maliyetinin 90 milyar sterlini bulabileceği ikazında bulundu.
Philip Hammond, “Hiç kuşkum yok ki anlaşmasız ayrılık, duraklamanın ani tesirlerine yanıt verilebilmesi için çok ölçüde para gerektirecek. Bu da vergilerin azaltılması ya da harcamaların artırılması için kâfi paranın olmaması demek. Lakin müsaade verirseniz dahası var. Hükümetin tahlilleri, anlaşmasız ayrılığın, hazineye 90 milyar sterlinlik tesir edeceğini gösteriyor.” sözlerini kullandı.
ANLAŞMASIZ BOŞANMA İÇİN HAZIRLIK YETERSİZ
Ayrıca, haziran ayının başında Financial Times’ta yer alan ve sonrasında hükümet tarafından da yalanlanmayan sızdırılmış kabine raporuna nazaran İngiltere 31 Ekim’de anlaşmasız bir biçimde AB’den ayrılmaya hazır değil. Bu rapora nazaran İngiltere’de ilaç sanayi bölümünün anlaşmasız ayrılığın gerçekleşmesi için gerekli hazırlıkları, düzenlemeleri ve stoklamayı yapabilmesi için en az 6 ile 8 ay üzere bir müddet gerekiyor. Buna ek olarak İngiltere’nin AB’den anlaşmasız ayrılması durumunda hudut gümrük denetimleri için gerekli altyapının kurulması için ise en az 4-5 aylık bir mühlete muhtaçlık var.
ÇANLAR HİZMET KESİMİ İÇİN ÇALIYOR
Dünyanın en büyük finans merkezi pozisyonunda olan Londra’nın finansal hizmetlerinin Avrupa’ya erişimini de riske girmesi kelam konusu. Bunun engellenmesi için Londra merkezli birçok finans kuruluşu Avrupa’daki müşterilerine hizmet verebilmek için ilgili kısımlarını ve çalışanlarını şimdiden AB’deki finans merkezlerine taşımış durumda.
Artan risk ve belirsizlikler karşısında İngiliz iktisadının yaklaşık yüzde 80’ini temsil eden hizmet bölümü ise alarm vermeye başladı. Hizmet dalı, haziran ayında duraklamaya yakın beklentinin altında cılız büyüme performansı gösterdi.
Markit/CIPS bilgilerine nazaran İngiltere’de hizmet kesimi satın alım yöneticileri endeksi haziran ayında 51,1 olan beklentinin altına gerileyerek 50,2 düzeyinde kaydedildi. Bir evvelki ay ülkede hizmet bölümü PMI verisi 51,0 düzeyindeydi.
Verilere ait değerlendirmede bulunan IHS Markit Baş Ekonomisti Chris Williamson, “Hizmet kesiminde duraklamaya yakın bir büyüme son on yıldır görülen en makus performanslarda biri. Bu data, imalat ve inşaat kesimlerindeki sert düşüşlerin akabinde geldi.” tabirlerini kullandı.
Öte yandan, İngiltere, mümkün anlaşmasız ayrılığın AB’ye de ziyan vereceği tezini savunuyor.
İngiltere Brexit Bakanı Stephen Barclay dün yaptığı açıklamada Avrupa’da birden fazla insanın anlaşmasız Brexit’in AB’nin de çıkarına olmadığını gördüğünü belirterek, “Anlaşmasız Brexit’in tesirleri Avrupa çapında asimetrik olacak.” dedi.
İngiltere’nin 31 Ekim’de AB’den anlaşmasız ayrılmaması için neler yapılacağının sorulması üzerine de Barclay, Başbakan Theresa May’in AB ile vardığı muahedenin İngiliz parlamentosunda 3 sefer reddedildiğini hatırlatarak, “Anlaşmasız ayrılıktan kaçınmak iki tarafın da çıkarına olduğuna nazaran, bence muahedeyi parlamentodan nasıl geçirebileceğimizi düşünmeliyiz. Mutabakata bir sefer daha bakmamız lazım.” cevabını verdi.
YABANCI YATIRIMLAR 6 YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE
İngiltere’de Brexit sürecine ait artan belirsizlik ve anlaşmasız ayrılık riski, yabancı yatırımcının da kararlarını ertelemesine ya da iptal etmesine neden oldu. Son bilgilere nazaran, İngiltere’ye yapılan direkt yabancı yatırım projelerinin sayısı son 6 yılın en düşük düzeyinde gerilemiş durumda. İngiltere Memleketler arası Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, bu yılın mart ayına kadarki 12 aylık periyotta ülkeye yapılan yabancı yatırım projelerinin yüzde 14 azalarak bin 782’ye gerilediği belirtildi.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de 2 Temmuz tarihinde bir rapor yayımlayarak İngiltere’nin AB’den çıkış sürecine ait olarak dikkate bedel zorluklarla karşı karşıya olduğunu bildirdi.
Açıklamada değerlendirmelerine yer verilen Moody’s’in Kıdemli Lider Yardımcısı Sarah Carlson, “İngiltere değerli kredi zorlukları ile karşı karşıya. Bilhassa Brexit’e ait zorluklar. Brexit olmasa bile İngiltere’nin ekonomik büyümesi krizden evvelkine kıyasla daha düşük olacaktı. Artık Brexit optimist senaryoların gerçekleşmesi durumunda bile büyüme potansiyelini daha da baskılayacak.” tabirlerini kullandı.
İŞ DÜNYASINDAN “OLAĞANÜSTÜ HAL” UYARISI
İngiltere’nin en büyük iş dünyasını temsil eden çatı kuruluşu Britanya Sanayi Konfederasyonu (CBI) ve Ticaret Odaları Kongresi (TUC) mart ayında ortak bir bildiri yayımlayarak İngiltere’nin AB’den çıkış sürecinin ulusal harikulâde hale dönüştüğü ikazında bulundu.
İngiltere’de çok sayıda şirketin büyük bir belirsizlikle karşı karşıya kaldığı belirtilerek, “Ülkemiz inanılmaz hal ile karşı karşıya. Son günlerde verilen kararlar İngiltere’nin AB’den muahede olmaksızın ayrılma riskini artırdı. Şirketler ve toplum bu türlü bir sonuca hazır değil. Bunun oluşturacağı şok jenerasyonlar boyunca hissedilecek.” tabiri kullanıldı.
Brexit odaklı belirsizliklerden İngiltere’nin otomotiv sanayisi de yara aldı.
İngiliz Motorlu Araç Üreticileri Topluluğu (SMMT) bilgilerine nazaran mart ayında ülkede araç üretimi bir evvelki yılın ayını ayına nazaran yüzde 15,5 azalarak 116 bin 35’e geriledi.
İngiliz otomotiv dalındaki üretimin yaklaşık yüzde 81,5’i ihracata dayalı. İngiltere’de 2018 yılının tamamında yaklaşık 1,5 milyon adet araç üretildi. Bunun yaklaşık 1,23 milyon adeti ihraç edildi. İngiliz otomotiv dalındaki toplam ihracatın yüzde 52,6’sı ise Avrupa Birliği pazarına yapıldı.
BOŞANMA TAZMİNATI VE ALTERNATİF PLANLAR
AB ile İngiltere ortasında Haziran 2017’de başlayan müzakerelerde taraflar, birebir yılın aralık ayında İngiltere’nin AB bütçesine taahhütlerinden kaynaklanan yaklaşık 40 milyar sterlinlik “ayrılık ücreti” konusunda ön muahedeye varmıştı. İngiltere’nin devam eden yasal yükümlükleri çerçevesinde anlaşmasız bir ayrılık durumunda bile bu ödemeyi yapması bekleniyor. Öte yandan Başbakanlık koltuğuna en yakın olan Boris Johnson’ın müzakerelere yine dönülmemesi durumunda bu boşanma tazminatını ödemeyi reddetmeyi planladığı biliniyor. Bu türlü bir durumunun İngiltere’nin AB ile planladığı hür ticaret mutabakatını da zora sokacağına ise kesin gözüyle bakılıyor.
İngiltere’de son bir yıl içerisinde ülkenin AB’den anlaşmasız bir halde ayrılması halinde ortaya çok önemli ek maliyetlerin çıkması bekleniyor.
The Independent gazetesinin geçen yılın şubat ayında yayımladığı ve bağımsız Bütçe Sorumluk Ofisi’nden (ONS) sızdırdığı öne sürülen bilgilere nazaran İngiltere’nin anlaşmasız bir formda birlikten ayrılması gelecek 15 yıl içerisinde ülke iktisadına toplam maliyeti 252 milyar sterlini bulabilir.
Yine bu evraklara nazaran İngiltere’nin mümkün ziyanı azaltacak bir hür ticaret mutabakatı imzalaması durumunda bile ülkenin toplam ziyanının 131 milyar sterlin düzeyine ulaşması kelam konusu. Anlaşmasız ayrılığın gelecek 15 yıl içerisinde büyümeyi de yüzde 8 azaltabileceği belirtiliyor.
İngiltere ile AB’den rastgele bir mutabakat olmaksızın ayrılması halinde, Birlik ile yapılan ticaretin gümrük denetimlerine ve gümrük vergilerine tabi hale gelmesinden kaygı ediliyor. Bu bağlamda tedarik zincirinde uzun vadeli gecikme ve aksamaların yaşanması da ihtimal dahilinde. Yalnızca Dover limanından yılda 2,6 milyon tırın geçiyor olması da bunu destekliyor.
Ülkenin kıymetli bankalarından Barclays, İngiltere’nin AB’den anlaşmasız formda ayrılması halinde yiyecek ve içecek eserlerinin tedarik zincirinde ortalama gümrük vergilerinin yüzde 27’ye kadar yükselebileceği ikazında bulunuyor.
Sadece geçen yıl İngiltere’nin toplam yiyecek ve içecek ithalatı 48 milyar sterlin düzeyindeydi ve bunun yaklaşık 71’i AB üyesi ülkelerden ithal edildi.
Barclays’in varsayımlarına nazaran İngiltere’nin AB’den anlaşmasız bir biçimde ayrılmasının yiyecek ve içecek perakende bölümüne toplam yıllık maliyeti yaklaşık 9,3 milyar sterlin düzeyinde olacak. Ayrıyeten, ülkede yiyecek içecek perakende dalının kar marjlarının yüzde 3 ila 5 ortasında olduğu dikkate alındığında oluşacak ek gümrük maliyetlerinin direkt tüketiciye yansıyacağı, bunun da enflasyonun yükselmesine neden olacağı düşünülüyor.
EK GÜMRÜK VERGİLERİ VE WTO SİSTEMİ
İngiltere’nin AB’ye ihracatı, toplam ihracat içerisinde yüzde 44’lük bir hisseye sahip. İngiltere, 616 milyar sterlinlik ihracatının 274 milyar sterlinlik kısmını AB ülkelerine gerçekleştirdi. Geçen yıl İngiltere’nin AB ülkelerinden yaptığı ithalat 341 milyar sterlin.
İngiltere’nin AB’den anlaşmasız ayrılması durumunda ülkenin AB ile Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) tarifelerine ve düzenlemelerine nazaran ticaret yapması gerekecek.
WTO ticaret prensiplerine nazaran İngiltere, AB ile ilaç, kimyasal unsur ve besin eserlerinin ithalat ve ihracatında ülkeler ortası kapsamlı ve düzenleyici prosedürler gerektiren “üçüncü ülke” statüsünde olacak. Bu durumda İngiltere’nin AB ülkeleriyle ve üçüncü ülkelerle ticaretinde gümrük vergileri artacak.
Brexit ile İngiltere yalnızca ortak pazara serbestçe erişim imkânından yoksun kalmayıp, AB’nin ticaret muahedeleri yaptığı 70’ten fazla ülkeye tercihli pazar erişimini de kaybedecek. Bu durumun tüm İngiltere’nin ihracatının yüzde 60’ını etkilemesi bekleniyor.
Katma bedel kaybından en çok etkilenecek dalların ise yüklü olarak kimya sanayii, makine ve otomotiv dalları olacağı varsayım ediliyor.
İngiltere’nin, AB’den ayrılmasından sonra, WTO üyesi olduğu için dış ticaretini mal ve hizmetlere piyasa erişim taahhütlerini içeren “en çok gözetilen ülke” koşullarına nazaran yapması gerekiyor. Bu da, İngiltere’nin AB’ye yönelik gümrük vergilerini düşürerek kolaylık sağlaması durumunda bu kolaylığı tüm WTO üyesi ülkelere sağlamak zorunda kalacağı manasına geliyor. WTO kuralları dahilinde ihracat yapılması halinde İngiltere’nin birçok alanda ödeyeceği gümrük vergileri de yükselecek.
İngiltere’nin 2016’da yapılan referandumla aldığı AB’den ayrılma kararını 29 Mart’ta hayata geçirmesi öngörülüyordu lakin parlamentonun Brexit mutabakatını peş peşe yapılan oylamalarla reddetmesinin akabinde Brexit evvel 12 Nisan’a, sonra da 31 Ekim’e ertelenmişti.
