DÜNYADA bulunması ve çıkartılması en zahmetli taş olan ve bir kıtanın yazgısına mal olan elmas artık laboratuvarlarda üretilecek. Bir karatlık elmas için yaklaşık 250 ton toprak kazılırken kölelik sisteminde çalışan personeller nedeniyle de ‘kanlı elmas’ olarak anılıyor. Elmas madenciliğine yesyeni bir tahlil, Türk girişimcilerin kurduğu teknoloji startup’ı ‘Appsilon’dan geldi. Appsilon, referans bir ince elmas taşını alarak teknolojinin yardımıyla doğayı taklit ederek, laboratuvar ortamında elmas üretiyor. Bu elmasın en büyük özelliği ise ‘Lab Grown’ yani laboratuvar ortamında yetiştirilmiş sertifikasına sahip olması. Yani gerçek bir elmas. Tek farkı insan gücüyle güç koşullarda çıkarılması yerine laboratuvar ortamında üretilmesi. Dünyada benzeri bir işi yapanların sayısı iki elin parmaklarını geçmiyor. Yapanlardan biri ‘Diamond Foundry’. Hollywood Leonardo DiCaprio’dan yatırım alan bu startup milyar dolarlık bedele ulaştı. Velhasıl Appsilon, elmas üzere parlayan bir işe imza atıyor.
ATOM ATOM DİZİYORLAR
Appsilon, 2017’de Sabancı Üniversitesi’nde öğrenciyken farklı alanlarda uzmanlaşmış bir takımın bir ortaya gelmesiyle kuruldu. Alpcan Erdoğan, Buğra Kuloğlu ve Taylan Erol birinci adımı atan kurucular. Akabinde takıma Melih Beşikçi ve Gökay Hamamcı katıldı. Buğra Kuloğlu, Appsilon’u şu halde anlatıyor: “Birebir gerçek elmas üreten bir yüksek teknoloji girişimiyiz. Güneş ortamı yaratan reaktörlerimiz var. Birinci olarak reaktöre ince bir elmas modülü yerleştiriyoruz ve bu elması yüksek sıcaklıkta ve özel bir ortamda plazma haline getiriyoruz. Elmas, yalnızca karbondan oluşan bir gereç ve biz de plazma halindeki bu ince elmas modülünün üzerine yağmur formunda karbon yağdırıyoruz. Karbonlar atom atom elmasın üzerinde dizilmeye başlıyor ve elmas büyüyor. Aslında yaptığımız küçük bir elmas kesimini, kendi özünü taklit ederek büyük bir hâle getirmek. Hasebiyle madenden çıkarılanla birebir tıpkı. Bunu buzdolabındaki buzla, Antartika’daki buz ortasındaki farka benzetebiliriz. Biri tabiatta kendi koşullarında oluşuyor, öbürünü uygun şartları yaratarak siz üretiyorsunuz. Ancak ikisi birbirinin birebir.”
Laboratuvar ortamında elmas yetiştirmenin klasik bir fabrikasyon üretimi üzere olmadığını söz eden Kuloğlu, “Yaptığımız işi biraz simyacılık üzere düşünebilirsiniz. Çok hassas süreçlerden kelam ediyoruz. İstediğimiz vakit, istediğimiz kadar, istediğimiz düzeyde taş üretelim üzere bir süreç kelam konusu değil. Bahsettiğimiz taklit süreci aslında tabiatın kaosunu ve mucizesini de içeriyor ve aylar sürüyor” dedi.
ETİK BOYUTU ÖNEMLİ
Dünyada 1 karatın üzerinde elmas büyütebilen yalnızca 7 firmanın bulunduğunu söyleyen Kuloğlu, “Elmas pazarı yaklaşık 80 milyar dolarlık büyüklüğe sahip ve bunun 1 milyar dolarlık kısmını laboratuvarda üretilen elmaslar oluşturuyor. Çok yeni bir alan ve 3 yıl içinde kendisine çok süratli bir biçimde yer buldu. Kestirimlere nazaran 2020’de 6 milyar dolarlık büyüklüğe sahip olması bekleniyor. Amerikan Ticaret Komitesi (FTC)’nun elmasın tarifini değiştirerek, laboratuvarda üretilen elmaslarla madenden çıkarılan elmasları birebir tanımlamasıyla birlikte, 2018 laboratuvarda üretilen bu etik elmasların yılı oldu. Dalın değerli oyuncuları bu alana girmeye karar verdi. Hatta en büyük 3 elmas madeni şirketinden ikisinin eski CEO’ları etik elmas işinde misyonlarına başladı. Çok değerli bir potansiyel görülüyor. Biz de yeni şekillenecek bu elmas pazarında yerimizi almak istiyoruz” diye konuştu.
SERTİFİKALARINI ALDILAR
LABORATUVAR ortamında üretilen elmaslar için tıpkı madenden çıkarılan elmaslar üzere sertifika alınabildiğini anlatan Kuloğlu, “GIA, HRD, IGI üzere tüm dünyada kabul gören kuruluşların hepsi laboratuvar ortamında üretilen elmaslara sertifika veriyor. Bu eseri elmas gibisi eserlerle karşılaştırmamak gerekiyor. Madendekiyle birebir ayni elmastan bahsediyoruz” dedi.
FİYAT AVANTAJI VAR MI?
MALİYET açısından yüzde 30 daha avantajlı bir eser olduğunu anlatan Kuloğlu, “Bunun nedeni ticaret biçimi. Elmas madenden çıkarıldıktan sonra onlarca aracı (tüccar) ortasında ticaret yapılıyor ve her bir tüccarın kârı eklenerek son tüketiciye geliyor. ABD ve Avrupa üzere pazarlarda laboratuvar elmasının tercih edilme nedeni fiyat değil etik bedeller. Elmas madenciliğinin tabiata verdiği ziyanlar ve bu işin insancıl boyutu hâlâ tartışılıyor. İzleyenler ‘Kanlı Elmas’ sinemasını hatırlar. Laboratuvar elması tabiat dostu ve etik üretim. Emma Watson, Penelope Cruz üzere Hollywood yıldızları ve Düşes Meghan Markle da bu elmasları tercih ediyor” dedi.
UZAY ENDÜSTRİSİNDE KULLANILIYOR
ŞU anda mücevherin amiral gemisi eserleri olduğunu fakat öbür alanlarda da çalışmalar gerçekleştirdiklerini belirten Kuloğlu, “Elmas muhteşem gereç olarak isimlendiriliyor. Çok kıymetli özellikleri var. Dünyanın en sert hususu, ısıyı en güzel ileten madde… Hasebiyle uzay teknolojilerinin de olmazsa olmazı olarak görülüyor ve stratejik bir ehemmiyeti var. Örneğin; oda sıcaklığında çalışacak bir kuantum bilgisayar yapmak istiyorsanız elmas kullanmanız gerekiyor. Mücevher, savunma ve uzay sanayi, elektronik, sanayi ve sıhhat kullanım alanlarından kimileri. Bu alanlarda ürettiğimiz teknolojiler önemli kıymetlere dönüşebilir. 10 yıl sonra mücevherden çok elektronik ve sıhhatte yarattığımız bedelleri koşacağız” diye konuştu.
TASARIMCILARLA ÇALIŞIYOR
Ürettikleri eserleri şu anda elmas tedarikçilerine satmaya başladıklarını söz eden Kuloğlu, “Hem mücevher hem de endüstriyel manada kullanılıyor. Direkt son müşteriye inen bir yapımız yok. Lakin bu yıl dizayncı Zeynep Erol ile işbirliği yapmaya başladık. Zeynep Erol, ‘Metamorfoz’ standında bizim ürettiğimiz elmasları kullanarak tasarladığı takıları sergiledi. Böylelikle birinci sefer Türkiye’de bir dizayncı koleksiyonunda etik elmaslara yer vermiş oldu” dedi.
