Son beş yıldır yayınladığı raporlarla Türk eğitim sistemindeki gelişmelere, problemlere ışık tutan ve tahlil teklifleri geliştiren TEDMEM, 2018 Eğitim Kıymetlendirme Raporu’nu açıkladı. Türk Eğitim Derneği’nin (TED) fikir kuruluşu TEDMEM tarafından hazırlanan raporda, 97 bin öğretmen açığının dört yılda kapatılabileceği bildirildi.
RAPOR 9 BAŞLIKTA TOPLANDI
Eğitim sistemi, imtihanların öğrenci, okul ve aileye tesiri, öğretmenler, Türk eğitim sisteminin milletlerarası arenadaki yeri üzere dokuz farklı başlıkta toplanan raporda, eğitimle ilgili tahliller ve tahlil tekliflerinde bulunuldu. Raporda, 2023 Eğitim Vizyonu’nda belirtilen gayeler doğrultusunda hareketlenen eğitim sistemi, öğretmen yetiştirmedeki arz-talep dengesizliği, Türk eğitim sisteminde nitelik tartışması, öğrenci devamsızlıklarının gerçek nedenleri üzere hususlar ele alındı.
Okulların idare kapasitesinin geliştirilmesi için öncelikle yönetici yeterliklerinin tanımlanması, bu yeterlikleri kazandırmaya yönelik hizmet öncesi eğitimlerin ve mesleksel gelişim çalışmalarının tasarlanması, gerekli birikim ve donanıma sahip olma seviyesinin adil ve objektif bir formda ölçümleyebilecek bir seçme ve atama sürecinin oluşturulmasının gerektiği kaydedilen raporda, öğretmen yetiştirmedeki arz-talep dengesizliğinin devam ettiğini belirtildi.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2018’de toplam öğretmen gereksiniminin 97 bin 31 olarak söz edildiği aktarılan raporda, eğitim bilimleri fakültelerinde tahsil gören öğrenci sayısının 217 bin 64, her yıl pedagojik formasyon eğitimi alanların da kestirimi 50 bin seviyesinde olduğuna dikkat çekildi. Raporda, “Türkiye’nin öğretmen olarak atanabilecek durumda olan mezunlarla, hala öğretmen yetiştirme programlarında tahsil gören sayının toplamı kadar öğretmeni önümüzdeki 10 yıl içinde bile ataması mümkün olmayacaktır. Lakin bu gereksinim evvelki atama bantlarına erişilmesi halinde iki yılda 25 bin bandında devam ederse dört yılda kapatılacak bir ihtiyaçtır” denildi.
ÖĞRETMEN DAĞILIMINDAKİ DENGESİZLİK
Bazı bölgelerde değerli sayıda öğretmen fazlası bulunurken, kimi bölgelerde öğretmen açığının oluştuğunu belirtilen raporda, “Örneğin; Ankara’da norm takım sayısı 53 bin 36 iken, öğretmen sayısı 53 bin 606. Lakin istikrarsız dağılım sebebiyle Ankara’da 5 bin 739 öğretmen norm fazlası. Öteki yandan muhtaçlık duyulan öğretmen sayısı ise 5 bin 169. Öğretmen dağılımındaki dengesizlikleri ortadan kaldıracak bir atama ve yer değiştirme sistemi geliştirilmeli” sözleri kullanıldı.
Sistemdeki fiyatlı öğretmen sayısının da 92 bin olarak varsayım edildiği belirtilen raporda, bu uygulamaya son verilmesi gerektiği vurgulandı.
OKUL ÖNCESİNDE ÖĞRETMEN BAŞINA 21 ÇOCUK DÜŞÜYOR
2018 Eğitim Kıymetlendirme Raporu’nda ayrıyeten ‘Her ne kadar net okullaşma oranları 6-9 yaş kümesinde yüzde 98.35, 10-13 yaş kümesinde ise yüzde 98.62 olarak hayli yüksek bedeller üzere gözükse de toplamda 6-13 yaş aralığında 153 bin 895 çocuğun okul dışında kaldığı görülüyor” bilgisi paylaşıldı.
Okul öncesi eğitimde beş yaş kümesi için net okullaşma oranının 2017-2018 eğitim öğretim yılında yüzde 66.88’e yükseldiğine dikkat çekilen raporda, şunlar kaydedildi:
“Mevcut durumdaki derslik sayıları şimdi okul öncesi eğitimde beş yaş kümesi öncelikli olarak okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması için kâfi değil. Ayrıyeten 2017-2018 örgün eğitim istatistiklerine nazaran bir öğretmene ortalama 21 çocuk düşüyor, beş yaş için okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması halinde öğretmen muhtaçlığı daha da artacak. Okul öncesi eğitimde öğretmen gereksiniminin karşılanması için gerekli önlemlerin alınması yanında, bir öğretmene ortalama 21 çocuğun düştüğü dikkate alınarak uygun niteliklere sahip yardımcı işçinin temini de değer arz ediyor.”
SINAV GEREKÇELİ DEVAMSIZLIKLAR DEĞERLİ SORUN
Raporun ortaöğretimle ilgili kısmında net okullaşma oranının 2008-2009 eğitim öğretim yılında yüzde 58.5 iken, ortaöğretimin zarurî eğitim kapsamına dahil edilmesinin bir sonucu olarak 2017-2018 eğitim öğretim yılı prestijiyle yüzde 83.6’ya yükseldiği kaydedildi. Üniversite imtihanına hazırlık için yapılan devamsızlıklara da dikkat çekilen raporda, “Üniversite imtihanına hazırlık için yapılan devamsızlıklar kıymetli bir sorun alanı. İmtihana hazırlanan 12’inci sınıf öğrencilerinin birçoğu geçmişten bu yana özürlü ve özürsüz devamsızlık haklarını sonuna kadar kullanıyor ve devamsızlık yaptıkları müddet içinde kurs, özel ders üzere okul dışı kaynaklara yöneliyor. Öğrencilerin üniversite imtihanı için okul dışı vakte gereksinim duymaması ve okul dışı kaynaklara yönelmesinin önlenmesi gerekiyor” denildi.
‘HER 100 ÖĞRENCİDEN 81’İ LGS’YE GİRDİ’
Raporda yer alan bilgi ve tespitlere nazaran, Liselere Geçiş İmtihanı (LGS) uygulamasının birinci yılında, imtihana girme mecburiliği kaldırılmasına karşın, imtihana giren öğrenci sayısında beklenen azalma gerçekleşmedi. Geçen yıl toplam kontenjanın yüzde 10’una imtihan sonucuna nazaran yerleştirilme yapılması öngörülürken, öğrencilerin yüzde 81.46’sı yani her 100 öğrenciden 81’i imtihana girdi. Bu eğilimin nedeni ortaöğretime geçiş sürecindeki temel meselelerle açıklanırken kontenjanı boş kalacak kadar tercih edilmeyen bir ortaöğretim kurumuna imtihanla öğrenci almanın da imtihan odağı oluşturmak manasına geldiği belirtildi.
SINAVLARDA MATEMATİK VE FEN BİLİMLERİ ZORLADI
LGS kapsamında yapılan merkezi imtihanda matematik testinin muvaffakiyet oranı 100 üzerinden 24.77 ile başka alt testler ortasında en düşük kıymete sahip olduğu
belirtilen raporda, matematik testinde öğrencilerin gerçek yanıt ortalamasının 20
soruda 4.95 olduğu aktarıldı. Raporda, YKS’de yer alan testlerin rastgele birinden Türkiye genelinde yüzde 50 muvaffakiyet yakalanamadığı, Alan Yeterlik Testi’ne (AYT) katılan öğrencilerin ortalama puanlarının matematikte 40 soruda 3.923, fizikte 14 soruda 0.467, kimyada 13 soruda 1109, biyolojide 13 soruda 1669 halinde belirlendiği, bilhassa fen bilimleri alanındaki bu sonuçların bugüne kadar gerçekleştirilen yükseköğretime geçiş imtihanlarında elde edilen en düşük ortalamalar olduğu tabir edildi.
‘BAKANLIĞIN DESTEKLEME PROGRAMI OLUMLU’
Gelir kümelerine nazaran eğitim hizmetlerine yapılan harcama dağılımlarına yer verilen TEDMEM’in raporunda, “Bakanlığın eğitim ve öğretim takviyelerini kademeli olarak kaldırmakla ve bu dayanakları dezavantajlı durumdaki okulların nicel ve nitel gelişimine yönlendirmekle ilgili yaklaşımı, eğitim ve öğretim takviyelerini gündeme getiren süreç bir bütün olarak ele alındığında hayli olumlu bir değişim olarak kıymetlendirilebilir.” sözleri kullanıldı.
‘ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SÜRECİ DEĞİŞMELİ’
TEDMEM Yöneticisi Prof. Dr. Emin Karip, 5’incisini hazırlanan 2018 Eğitim Kıymetlendirme Raporu’yla ilgili şunları söyledi:
“Öğretmen yetiştirme sürecinde bir değişikliğe gidilmeli. Bir arz talep dengesizliği var ve burası bir krize hakikat gidiyor. Her çocuğun öğretmen olarak atanabilme niteliğine sahip, atanmış bir öğretmenden eğitim alması gerekiyor. Eğitimin kalitesini artırmak istiyorsak hala okul öncesi eğitimden başlamak ve beş yaş kümesi için okul öncesi eğitimi tüm nüfusa yaygınlaştırmak zorundayız. MEB bütçesi içerisinde yaklaşık yüzde 8’lik bir hissenin yatırım harcamalarına ayrıldığını görüyoruz. Meğer bakanlığın belirlediği gayelere baktığımızda en azından orta vadede yatırım bütçesinin, MEB bütçesi içerisindeki hissesinin yüzde 15’lerin üzerinde bir mühlet devam etmesi gerektiği kanaatindeyiz. Okullar ortası farklılıklar, muvaffakiyet farklılıkları ve devamsızlık üzere meseleler bulunuyor. Bu sıkıntıların tahlili aslında nicelikten çok niteliğe odaklanmamız gerektiğini gösteriyor. Bunun için öncelikle okullar ortası muvaffakiyet farklılıklarını azaltmaya yönelik siyasetlerin desteklenmesi gerekiyor. Bilhassa dezavantajlı kümeler açısından önemli bir dayanağa muhtaçlık var.
MEB’in 2018 yılı bilgilerine nazaran, 97 bin civarında öğretmen açığı var. Aslında bu öğretmen açığı çabucak kapatılabilir. Raporumuzda da yer verdiğimiz, mevcut yıllık öğretmen alım sayısıyla devam edilirse dört yılda bu açık kapanır lakin 97 bin öğretmenin eksik olduğunu, bunların yerine bilhassa fiyatlı öğretmen üzere görevlendirme yoluyla bu eksiğin giderilmesine başvurulduğunu düşünürsek bu açığın çabucak kapatılması gerekiyor. Yaklaşık 90 bin civarında da fiyatlı öğretmen var. Fiyatlı öğretmenlik uygulamasının aslında büsbütün sona erdirilmesi gerekiyor. Bu nedenle de 97 bin öğretmen muhtaçlığının acilen karşılanması gerekiyor ki TEDMEM olarak görüşümüz, Türkiye Cumhuriyeti 97 bin öğretmenin atamasını yapamayacak bir durumda değil. Bunu çarçabuk yapabilir.”
