Van Gölü Havzası, birtakım kuş çeşitlerinin Kuzey Afrika’dan İran’a uzanan seyahatinde en kıymetli konaklama merkezlerinden. Havza, kuş tipi ve popülasyonu bakımından dikkat çekiyor. Türkiye’deki yaklaşık 450 kuş tipinden 215’inin ömür alanı bulduğu havza, son yıllarda sürdürülen yaban hayatını muhafaza çalışmalarıyla en hareketli periyodunu yaşıyor.
Bahri, uzun bacak, balıkçıl, elmabaş…
Kuşların ıstıraplarla müsabakadan beslenebilmeleri, doğal hayat alanlarının korunması ve rahatlıkla üreyebilmeleri için sürdürülen çalışmalar devam ediyor. Muhafaza çalışmaları sonucu kuşağı tehlike altında olan başta dikkuyruk olmak üzere bahri, uzun bacak, balıkçıl, elmabaş, kılıçgaga, halkalı cılıbıt, su tavuğu ve sakarmeke üzere birçok kuş çeşidinin sayısının arttığı gözlemlendi. Kuş bilimi açısından da bilim insanlarının araştırmalarını tercih ettiği yerlerin başında gelen havzada tıpkı anda birçok kuş çeşidini bir ortada görmek mümkün.
“Su yükselmeleri yavrulara olumsuz bir tesir yapmıyor”
Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Fen Fakültesi Zooloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Atilla Durmuş, Van Gölü Havzası’nın Türkiye’nin ornitoloji ve biyolojik çeşitlilik açsından en değerli noktalarından biri olduğunu söyledi. Durmuş, dört mevsim olarak sürdürülen çalışmalarda 215 kuş tipinin havzada yaşadığını tespit ettiklerini belirtti. Ayrıyeten, ilkbaharın gelmesiyle birçok kuş çeşidinin de göç güzergahı olarak havzayı kullanmasının bölgeyi kuş çeşidi açısından zenginleştirdiğini vurguladı. Son vakitlerde iklim değişikliğine bağlı olarak bölgede su düzeyinde değişiklik yaşandığını ve bu durumun havzada yaşayan kuşların yaşantısını olumlu etkilediğini anlatan Durmuş, “Van Gölü’nde su yükselmeleri yuvalar ve yavrulara olumsuz bir tesir yapmıyor. Su, üreme devrinden evvel yükseldiği için kuşlar o yükseltiyi varsayım ederek daha korunaklı bölgelere yuva yapıyor” dedi.
Halk da müdafaa çalışmalarına takviye veriyor
Durmuş, Van Gölü Havzası’ndaki bütün sulak alanların muhafaza statüsünde olduğunu vurgulayarak, şöyle konuştu: “Yerel halk muhafaza çalışmalarına dayanak veriyor. Bir şuur oluştu. Bu şuurla birlikte cinsler kendilerini daha inançta hissediyor ve çok rahatlıkla üreme ve başka yaşantısal faaliyetlerini gerçekleştirebiliyor. Bu bahiste Van Gölü Havzası ulu bir bölge. Öteki bölgelerde suların azalması ve habitat alanlarının bozulması nedeniyle tipler hayat alanı olarak Van Gölü’nü tercih ediyor. Hasebiyle daima bir yoğunluğun arttığını görebiliyoruz. Popülasyon açısından hayli ağır bir sayıya ulaştığını görebiliyoruz.”
Dikkuyruk çok önemli bir üreme potansiyeline sahip
Nesli tehlikede olan kuşların da havzayı ağır olarak kullandığını belirten Durmuş, şunları söyledi: “Havzadaki en büyük zahmetlerden biri bilinçsiz ve kaçak avcılıktı. Bu, artık bir tertibe girdi. Hem denetimler noktasında hem de yöre halkının kaçak avcıları bu alana sokmaması en büyük faktördü. Havzada kirletici faktörlerin olmaması, hayat alanlarında ağır sanayi atakların olmaması biyolojik manada bir avantaj olarak karşımıza çıkıyor. Havzanın biyolojik manada bu kadar hoş olması, ekosistem açısından verimli olması kuşağı tehlike altında olan tipleri de bu bölgeye çekiyor. En bilinen örnek de dikkuyruk. Milletlerarası manada jenerasyonu tehlike altında olan dikkuyruk Van Gölü Havzası’nda çok önemli bir üreme potansiyeline sahip. Yalnızca bir noktada değil havzanın birkaç noktasında üreme potansiyeline sahip. Müdafaa tedbirlerinin alınması bu cinslerin bölgede sayıca daha fazla olmasını sağlayacak.”
“Doğal bir laboratuvara sahibiz”
Durmuş, geçmiş yıllarda göçmen olan çeşitlerin, havzanın ikliminin ve ekosisteminin elverişli olması nedeniyle artık bölgeden ayrılmadığını anlattı. “Önceden göçmen olarak tespit ettiğimiz tipler artık yerli statüsünde, yani göç etmeyen, burada kalan kuşlar olarak karşımıza çıkıyor. Saz horozu üzere ender görülen tiplere de ferdî olarak rastlanabiliyor. Tekrar her yıl flamingolar burayı mesken ediniyor. Tüm bunların yanında burası eğitim açısından da çok değerli bir bölge. Dönemsel olarak öğrencileri buraya getirerek doğayı ve canlıları tanıtıyoruz. Yani çok ülkü, doğal bir laboratuvara sahibiz.”
